Hà Nội xưa với 36 phố phường, mỗi con phố mang những đặc trưng nghề khác nhau, đã tạo nên những nét văn hóa vô cùng đặc sắc trên mảnh đất nghìn năm văn hiến.Tuy nhiên, sự phát triển của xã hội hiện đại đang khiến nhiều nghề thủ công truyền thống tại Hà Nội không còn được ưu chuộng như xưa. Nhiều nghề đã hoàn toàn biến mất, một số khác hoạt động cầm chừng, nhưng đâu đó vẫn còn những nghệ nhân luôn đau đáu với nghề mà vượt qua những giánh nặng vật chất để giữ lại nghề của cha ông với hy vọng nghề truyền thống của gia đình sẽ không bị mai một.
Phố Tô Tịch (Hoàn Kiếm, Hà Nội) trước đây nổi tiếng với những cửa hàng tiện gỗ, gắn liền với tiếng đục đẽo cưa bào vang khắp ngõ ngách. Thế nhưng, giờ đây “phố mộc” đã biến mất, nghề thợ tiện mai một dần. Duy chỉ còn ngôi nhà số 7 của anh Lê Đình Thắng vẫn cố gắng giữ nghề.
Lê Đình Thắng người thợ tiện cuối cùng trên phố Tô Tịch
Trong căn phòng chật hẹp, đầy bụi và gỗ chỉ vẻn vẹn 15m2 của gia đình anh Lê Đình Thắng (phố Tô Tịch, Hà Nội) hàng ngày vẫn diễn ra công việc tiện, đục đẽo những món đồ gỗ thủ công - một hình ảnh dần trở nên hiếm hoi tại phố cổ Hà Nội trong những năm trở lại đây.
Xã hội phát triển đi đôi với sự lên ngôi của công nghệ hiện đại khiến cho những người làm nghề thủ công như anh Thắng phải đối diện với không ít thách thức. Các sản phẩm gia dụng không còn đơn thuần được chế tác từ những nguyên liệu truyền thống như gỗ, mây, tre... mà đã được đa dạng hóa bằng nhiều loại nguyên liệu khác nhau.
“Nghề thủ công nên rất vất vả, lại lắm công phu đòi hỏi người làm phải thật sự kiên trì và tỉ mỉ thì mới có được những sản phẩm tinh xảo được, có khi làm được một cái đĩa gỗ nhỏ cũng phải mất nửa ngày trời, nên đa phần các bạn trẻ hiện nay không đủ kiên trì để được nghề”, anh Thắng chia sẻ.
Trăn trở với nghề nhưng anh Thắng hiểu rằng nghề tiện gỗ thủ công truyền thống đã qua thời vàng son từ lâu. Theo anh Thắng: “Nghề này không phải là con đường làm kinh tế hiệu quả. Ai cũng hỏi tại sao không chuyển nghề, không kinh doanh buôn bán để kiếm lời lãi cao hơn. Nhưng khó trả lời lắm… Nếu không có lòng đam mê và muốn giữ nghề truyền thống của gia đình thì chắc tôi khó mà theo đuổi nghề cưa bào này lâu như thế”. Làm sao để giữ nghề mà vẫn ổn định thu nhập cuộc sống là một bài toán khó đối với những người làm nghề truyền thống như anh Thắng.
Dù nghề chế tác gỗ truyền thống đang gặp nhiều khó khăn, nhưng tôi tin các sản phẩm gỗ được chế tác theo lối thủ công vẫn tạo nên sức hấp dẫn riêng, đồng thời cũng góp phần lưu giữ những giá trị truyền thống của ông cha xưa, anh Thắng chia sẻ.
Giống như anh Thắng, đâu đó trên các phố phường Hà Nội vẫn còn đó những nghệ nhân được cho là người cuối cùng miệt mài giữ hồn “ tên phố - tên nghề”.
Một góc nhỏ tại phố Lò Rèn ngày ngày những âm thanh chan chát vẫn vang lên tại lò rèn cuối cùng trên con phố vốn nổi tiếng với nghề rèn trước đây. Người thợ cuối cùng và cùng là chủ nhân của lò rèn này là ông Nguyễn Phương Hùng, người nối nghiệp của cha và ông mình tiếp tục giữ lửa nghề rèn.
Ngày ngày lò rèn cuối cùng tại phổ cổ Hà Nội vẫn đỏ lửa
Trong tiếng huyên náo của ô tô, xe máy và hoạt động kinh doanh tấp nập thì những âm thanh từ tay búa và chiếc đe của ông Hùng như tiếng vọng dội về từ một quá khứ xa xăm. Từ nhiều năm này nghề rèn trên con phố này đã bị thay thế bằng các cửa hàng quần áo, hàng mỹ phẩm, ngân hàng, cửa hàng hàn... Những người thợ rèn đã chuyển sang làm các công việc nhẹ nhàng nhưng thu nhập cao hơn.
Theo ông Hùng một trong những nguyên nhân khiến nghề rèn trên Lò Rèn dần mai một là nghề thợ rèn là một nghề vất vả, nặng nhọc. Muốn làm ra được một sản phẩm rèn phải trải qua nhiều giai đoạn công phu. Cái quan trọng nhất là sự kiên trì và nhẫn nại. Từ việc nung sản phẩm đến một nhiệt độ thích hợp đến đập búa với lực thế nào cho vừa đủ đều phải hết sức chuyên tâm mới thành.
“Làm bất cứ công việc nào cũng cần có lòng yêu nghề, có tâm với công việc mình làm thì sẽ tìm được niềm vui. Tôi xem công việc của mình như một thú vui và tìm thấy sự thoải mái trong công việc ấy”, ông Hùng chia sẻ.
Ông Hùng là người cuối cùng ở phố Lò Rèn còn bám trụ với nghề. Tình yêu nghề đã giúp ông giữ lửa cho nghề rèn. Nhưng trong ông Hùng vẫn có một nỗi lo, sau khi ông không thể làm công việc này nữa thì số phận của phố Lò Rèn sẽ giống như nhiều phố khác trong 36 phố phường