Bên cạnh nỗi lo việc làm không ổn định, ngày ngày họ còn phải đối diện với nguy cơ tai nạn lao động (TNLĐ) thường xuyên rình rập.
Tai nạn lao động luôn rình rập
Ngày 19/12/2023, tại xã Yên Mỹ, huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, vụ TNLĐ sập giàn giáo đã xảy ra khi đổ bê tông trần nhà khiến 1 người tử vong. Thời điểm xảy ra vụ việc có 4 người trên trần nhà và 2 thợ làm cốt pha đang kiểm tra cây chống và giàn giáo dưới tầng 1.
Khi giàn giáo bị sập, cả 4 người trên trần nhà bị tuột theo bê tông xuống đất, rất may không bị thương. Trong số 2 công nhân phía dưới, 1 người chạy kịp ra ngoài, người còn lại bị bê tông vùi lấp, tử vong. Thông tin từ UBND xã Yên Mỹ, ngôi nhà thi công khi chưa xin cấp phép xây dựng.
Ngày 15/4, một vụ sập mái kính giếng trời tại công trình đang sửa cao 7 tầng trong ngõ Tức Mạc (phường Cửa Nam, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) đã khiến 2 người tử vong, 2 người bị thương. Nguyên nhân được xác định, chủ căn nhà 7 tầng dạng hình ống, diện tích 148m2 tự thuê thợ vào sửa chữa mái kính tại khu vực giếng trời có diện tích 18m2 và tai nạn đã xảy ra.
18h ngày 12/5, 2 xe bê tông tươi của Công ty Bêtông Bình Phương được thuê đổ mái tầng 2 công trình nhà ở tại tổ 6, phường Tiền Phong (TP Thái Bình) với khối lượng khoảng 15m3 bêtông. Xe đổ bê tông được 10 phút thì bị sập chân chống của xe cẩu do chống lên mặt cống của vỉa hè đường Trần Thủ Độ, trước cửa số nhà 74.
Lúc này, tại công trình đang có 12 người trên mái, trong đó một số người may mắn chạy thoát; 5 người khác bị thương và được đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thái Bình.
Sau đó, 1 người đã không qua khỏi vì chấn thương quá nặng, 3 người bị thương nhẹ được xuất viện, 1 người tiếp tục theo dõi, điều trị. Đáng nói, nơi xảy ra vụ tai nạn nghiêm trọng này là một công trình xây dựng nhà ở chưa được cơ quan chức năng cấp giấy phép xây dựng.
Trên đây chỉ là vài vụ TNLĐ trong rất nhiều vụ TNLĐ xảy ra với lao động tự do và để lại hậu quả nặng nề. Đáng nói hơn, mỗi khi xảy ra sự cố mất an toàn lao động (ATLĐ), phần thiệt luôn ở phía những lao động tự do bởi họ gần như không có gì bảo vệ.
Trường hợp nào may mắn thì được chủ sử dụng lao động thỏa thuận, hỗ trợ tiền thuốc men hoặc tiền chôn cất. Thậm chí, chủ sử dụng lao động ngoảnh mặt làm ngơ, từ chối trách nhiệm thì NLĐ cũng đành bấm bụng chịu thiệt vì chẳng biết kêu ai.
10 năm đi làm chưa bao giờ được học hay tập huấn về ATLĐ
Dạo một vòng các công trình xây dựng dân dụng trên địa bàn Hà Nội, Hưng Yên, Vĩnh Phúc có thể thấy, hầu hết NLĐ đang làm việc tại các công trình, chủ yếu là xây nhà ở tư nhân, đều không được trang bị bảo hộ lao động, hệ thống giàn giáo được lắp đặt thiếu an toàn, không che chắn… tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến TNLĐ.
Anh Nguyễn Thành Nam (Văn Giang, Hưng Yên), lao động tự do làm xây dựng chia sẻ: "Làm nghề này trèo cao, vác nặng, đội nắng, đội mưa. Biết là nguy hiểm nhưng làm mãi quen rồi, mọi việc với chúng tôi trở nên bình thường.
Lo nhất là sau này có tuổi không thể đi làm thì chẳng biết gia đình sẽ trông vào đâu. Vì vậy khi đi làm, chúng tôi chỉ biết “cắm mặt” làm chứ có ai được học hay tập huấn ATLĐ đâu. Để đảm bảo ATLĐ, một số chủ sử dụng lao động chỉ nhắc làm việc chú ý, cẩn thận, nếu xảy ra TNLĐ là mất cơm”!
Anh Lê Văn Tú (huyện Đông Sơn, Thanh Hóa) chia sẻ: "Công việc của thợ xây rất nguy hiểm, nặng nhọc, ráo mồ hôi là cạn đồng tiền. Đi làm hơn 10 năm, từng làm thuê cho các chủ thầu xây dựng, xây nhiều công trình nhưng tôi chưa bao giờ được tập huấn về ATLĐ, ký hợp đồng lao động hay trang bị bảo hộ lao động.
Không được ký hợp đồng, không được tham gia BHXH nên khi rủi ro TNLĐ, chúng tôi không được hưởng chế độ, thậm chí còn bị sa thải”.
Theo ông Tăng Quốc Sử, Trưởng phòng Phòng Lao động - Việc làm (Sở LĐ-TB&XH) tỉnh Thái Bình, lao động làm việc khu vực phi chính thức chủ yếu không có hợp đồng lao động, công việc và nơi làm việc đa dạng; mỗi vị trí công việc tiềm ẩn yếu tố TNLĐ ở mức độ khác nhau.
Chủ và thợ làm việc trong khu vực này hầu hết chưa được huấn luyện về ATVSLĐ nên thiếu kiến thức, kỹ năng làm việc an toàn. NLĐ không được trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân khi làm việc hoặc thiếu quy trình, biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn rủi ro khi làm việc.
Người sử dụng lao động quan tâm đến lợi ích trước mắt, chưa chú trọng kiểm soát yếu tố nguy hiểm đối với NLĐ tại nơi làm việc. Công tác phối hợp quản lý ATVSLĐ tại địa phương, chưa được quan tâm đúng mức và còn nhiều hạn chế; chưa có nhiều biện pháp hiệu quả và nguồn lực đầu tư cho tuyên truyền, huấn luyện về ATVSLĐ cho người sử dụng lao động, NLĐ trong khu vực này.
Giải pháp nào giảm thiểu TNLĐ cho NLĐ tự do?
Thống kê của Cục ATLĐ (Bộ LĐ-TB&XH) cho thấy, năm 2023, số vụ TNLĐ, số người mắc bệnh nghề nghiệp (BNN), số sự cố nghiêm trọng vẫn còn ở mức cao và đáng lo ngại. Cụ thể, có tới 7.394 vụ TNLĐ làm 7.553 người bị nạn trong năm qua.
Trong số ngành nghề để xảy ra nhiều TNLĐ chết người, lĩnh vực xây dựng chiếm 18,27% tổng số vụ và 20,03% tổng số người chết; lĩnh vực khai thác mỏ, khai thác khoáng sản chiếm 16,14% tổng số vụ tai nạn và 17,8% tổng số người chết...
Ước tính thiệt hại về vật chất do TNLĐ là hơn 16.357 tỷ đồng (tăng khoảng 2.240 tỷ đồng so với năm 2022); thiệt hại về tài sản trên 722 tỷ đồng (tăng khoảng 454 tỷ đồng so với năm 2022).
Theo đánh giá, tuy đã có nhiều cải thiện nhưng công tác ATVSLĐ vẫn tồn tại một số bất cập. Những con số thống kê mới chỉ tính riêng tại khu vực có quan hệ lao động. Số vụ TNLĐ, BNN, sự cố nghiêm trọng vẫn còn ở mức cao và đáng lo ngại, đặc biệt ở khu vực phi chính thức.
Phó Cục trưởng Cục ATLĐ Chu Thị Hạnh cho biết, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đã có nhiều cố gắng nhằm bảo đảm an toàn tính mạng và sức khỏe cho NLĐ tại nơi làm việc; giảm số vụ TNLĐ, giải thiệt hại do TNLĐ gây ra.
“Dù đã đạt một số kết quả nhưng chúng ta phải thẳng thắn nhìn nhận, công tác ATVSLĐ vẫn còn những tồn tại. Nguyên nhân chủ yếu là nhiều người sử dụng lao động chưa quan tâm, chú trọng thực hiện quy định của pháp luật về quản lý, kiểm soát nguy cơ, rủi ro. Cùng với đó, NLĐ chủ quan hoặc chưa được huấn luyện về ATVSLĐ thiếu kiến thức, kỹ năng làm việc an toàn”.
Để hạn chế sự cố mất ATLĐ, TNLĐ trong khu vực phi chính thức, ông Tăng Quốc Sử cho rằng, người sử dụng lao động phải có kiến thức, kỹ năng về ATVSLĐ để kiểm soát tình hình và nhận biết các yếu tố nguy hiểm tại nơi làm việc; tuyên truyền, huấn luyện biện pháp làm việc an toàn cho NLĐ; trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân cho NLĐ; phân công người giám sát; không sử dụng các loại máy, thiết bị tự chế, không đảm bảo an toàn để vận chuyển hàng hóa, vật liệu.
Ngoài ra, các cấp chính quyền địa phương, cơ sở cần thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các văn bản chỉ đạo của tỉnh về ATLĐ trong các lĩnh vực, nhất là khu vực phi chính thức, thi công xây dựng nhà ở riêng lẻ; chỉ đạo kiểm tra, giám sát việc thực hiện tại cơ sở và có biện pháp dừng thi công (cấp phép) đối với những công trình, nơi sản xuất có các yếu tố nguy hiểm, có hại gây TNLĐ mà chưa được kiểm soát.
Văn Lý
Ảnh: Văn Lý
Báo Lao động Xã hội số 71
