Chất lượng lao động thấp - rào cản thu hút đầu tư
Theo các chuyên gia, chất lượng nguồn nhân lực vẫn là một trong những "điểm nghẽn" để tăng năng suất lao động, điều này có thể khiến các nguồn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam bị suy giảm, thậm chí có nguy cơ mất đi lợi thế cạnh tranh...
Theo Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh - PCI 2023, năm 2023 có nhiều chuyển động đáng chú ý của môi trường đầu tư kinh doanh Việt Nam, đặc biệt là các động lực tăng trưởng trong khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đạt mức tăng trưởng ấn tượng, hơn 32,1% so với năm 2022, chủ yếu là nhờ thu hút được các dự án mới, thể hiện sự chuyển dịch của môi trường đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ KH&ĐT) cho biết, tính đến ngày 30/9, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần, mua phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài đạt hơn 24,78 tỷ USD, tăng 11,6% so với cùng kỳ năm 2023. Ngoài ra, vốn thực hiện của dự án đầu tư nước ngoài ước hơn 17,3 tỷ USD, tăng 8,9% so với cùng kỳ năm 2023.
Riêng trong tháng 9, tổng lượng vốn FDI đạt mức cao nhất trong các tháng từ đầu năm đến nay với gần 4,26 tỷ USD, chiếm 17,2% tổng vốn đầu tư cả nước trong 9 tháng. Vốn đầu tư tăng thêm cũng đạt mức cao nhất từ đầu năm với các dự án được mở rộng vốn lớn.
Tính lũy kế đến tháng 9, cả nước có 41.314 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký gần 491,71 tỷ USD. Vốn thực hiện lũy kế của các dự án FDI ước khoảng 314,5 tỷ USD, bằng gần 64% tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực.
Trước làn sóng đầu tư lớn đang đổ vào Việt Nam, nhiều ý kiến cho rằng, Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng với những vận hội từ sự chuyển dịch lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Để tận dụng cơ hội này, bên cạnh việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, quy định, cải cách thủ tục hành chính… cần tiếp tục đẩy nhanh các chính sách, biện pháp nhằm nâng cao chất lượng lao động địa phương, đặc biệt là lao động trình độ cao, từng bước chuyển dịch cơ cấu lao động từ chủ yếu dựa vào lợi thế cạnh tranh nhân công giá rẻ sang lao động chất lượng cao để thu hút đầu tư nước ngoài.
Thực tế cho thấy, nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đã bày tỏ lo ngại trước việc thiếu cục bộ lực lượng lao động có kỹ năng nghề để phục hồi và mở rộng sản xuất, kinh doanh, nhất là trong các ngành công nghiệp.
Chưa kể, các doanh nghiệp FDI luôn cần nguồn nhân lực chất lượng cao để ứng dụng công nghệ mới và năng suất lao động cao.
Không ít ý kiến cho rằng, các nguồn đầu tư FDI vào Việt Nam sẽ bị suy giảm nghiêm trọng nếu không có sự thay đổi về chất lượng đào tạo kịp thời, nguy cơ tụt hậu về nguồn nhân lực, mất đi lợi thế về chi phí lao động giá rẻ.
Ông Đỗ Đức Trí, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Cung ứng nhân lực Nhân Kiệt cho biết, số lượng lao động chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam còn hạn chế. Một số ngành đang thiếu hụt nhân sự như công nghệ thông tin, chip, bán dẫn, điện tử viễn thông...
“Những tháng cuối năm 2023, chúng tôi được nhiều doanh nghiệp nước ngoài đặt hàng tuyển dụng hàng nghìn lao động có trình độ nhưng chỉ đáp ứng được 20 - 30%”, ông Trí nói.
Theo ông Trí, nguyên nhân của thực trạng trên là do lao động Việt Nam còn thiếu kỹ năng, kinh nghiệm thực tế. Để bù đắp thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhiều doanh nghiệp nước ngoài như Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản đã mang lao động từ nước họ sang và đây là sự lãng phí cơ hội lớn đối với lao động Việt Nam.
Liên quan đến vấn đề này, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương cho hay, các nhà đầu tư nước ngoài, quy mô lớn đòi hỏi rất cao về nguồn nhân lực. Chúng ta có lợi thế nguồn nhân lực dồi dào, vẫn còn trong thời kỳ dân số vàng nhưng cái cần tập trung nhiều hơn là trình độ, kỹ năng của người lao động.
Đây cũng là điều Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ hết sức quan tâm, các bộ ngành phải chung tay để nhanh chóng cải thiện được trình độ của người lao động, từ đó tăng năng suất lao động, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và thu hút đầu tư nước ngoài.
Các khu vực kinh tế trọng điểm tập trung đào tạo nhân lực cao
Trong bối cảnh thiếu hụt nguồn nhân lực có tay nghề cao, trình độ chuyên môn sâu để đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động và hội nhập cũng như thu hút đầu tư nước ngoài, nhiều địa phương đã và đang triển khai nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng lao động.
UBND tỉnh Đồng Nai cũng dự báo, Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 đi vào hoạt động sẽ cần khoảng 14.000 lao động với trình độ học vấn và tay nghề từ lao động phổ thông đến đại học và trên đại học.
Ngoài ra, các khu công nghiệp, đơn vị sản xuất kinh doanh trên địa bàn cũng cần lượng lao động rất lớn. Điều này đòi hỏi tỉnh Đồng Nai phải chuẩn bị một nguồn lao động rất lớn trong thời gian tới.
Tính đến tháng 9, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn đã tuyển mới đào tạo cho hơn 57.000 người, đạt trên 88% kế hoạch năm.
Theo đánh giá của UBND tỉnh Đồng Nai, hoạt động đào tạo nghề của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã góp phần nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo từ 67,51% vào cuối năm 2023 lên 68,28% vào tháng 9/2024. Đồng Nai đang phấn đấu nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề lên 70% vào năm 2025, trong đó tỷ lệ tuyển sinh từ trung cấp trở lên là 28% tổng số lao động được tuyển mới đào tạo nghề.
Trong khi đó, toàn tỉnh Bình Dương hiện có hơn 53.000 doanh nghiệp trong nước đăng ký kinh doanh, tổng vốn đăng ký hơn 515.000 tỷ đồng và hơn 4.000 dự án có vốn đầu tư nước ngoài còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 37 tỷ USD.
Đến năm 2030, Bình Dương đặt mục tiêu sẽ trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại, thành phố trực thuộc Trung ương, đến năm 2045 là đô thị thông minh của vùng và cả nước nên sẽ cần lượng lớn lao động có trình độ cao.
Mục tiêu của tỉnh là đến năm 2025, tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 85%, trong đó có văn bằng chứng chỉ là 35% (tăng trung bình 1%/năm); hàng năm giải quyết việc làm tăng thêm khoảng 35.000 lao động.
Bí thư Tỉnh ủy Bình Dương Nguyễn Văn Lợi cho biết, từ nay đến hết năm, tỉnh sẽ tập trung hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đây là yếu tố cốt lõi để tỉnh thực hiện thành công mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Đặc biệt, chính sách thu hút nhân tài trong các lĩnh vực công nghiệp, công nghệ, y tế và giáo dục sẽ được đẩy mạnh nhằm tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển kinh tế tri thức và công nghiệp 4.0 tại địa phương.
Bình Dương đang tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp hợp tác với các trường đại học để tạo điều kiện cho sinh viên học tập và thực tập trong môi trường thực tế, đồng thời đẩy mạnh giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao như kỹ thuật số, công nghệ thông tin và sản xuất thông minh; qua đó cung cấp lực lượng lao động có tay nghề cao, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường lao động.
Là tỉnh dẫn đầu cả nước trong thu hút đầu tư FDI 9 tháng năm 2024 với tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 4,5 tỷ USD, chiếm 18,2% tổng vốn đầu tư cả nước, gấp 3,47 lần cùng kỳ, tỉnh Bắc Ninh có nhu cầu lớn về nguồn nhân lực có kỹ năng nghề và chất lượng cao, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần có những chính sách thúc đẩy đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu thị trường lao động.
Vì vậy, bên cạnh chuẩn bị tốt các điều kiện thu hút đầu tư công nghiệp bán dẫn, Bắc Ninh đã và đang tập trung xây dựng hệ thống đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu về lĩnh vực này.
Bắc Ninh cũng là địa phương đầu tiên trong cả nước có chính sách hỗ trợ việc giảng dạy và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và ngành công nghiệp bán dẫn phục vụ nền công nghiệp công nghệ số.
Điều này một lần nữa khẳng định quyết tâm của tỉnh trở thành đối tác tin cậy và là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng sản xuất bán dẫn toàn cầu.
Bảo Châu
Báo Lao động và Xã hội số 128
