Xây dựng văn hóa học đường là yếu tố then chốt để phát triển các nhà trường.
Trong bối cảnh hiện nay, còn tồn tại những hiện tượng tiêu cực trong giáo dục như gian lận thi cử, bạo lực học đường, ứng xử thiếu tính sư phạm… thì việc xây dựng văn hóa trường học trở nên cấp thiết.
TS Hoàng Gia Trang, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu - Ứng dụng Khoa học giáo dục, Trường ĐHGD, ĐHQG Hà Nội cho rằng, để phòng ngừa hành vi lệch chuẩn học đường, cần xây dựng nội quy, quy định rõ ràng, thực tế và phù hợp với hoàn cảnh nhà trường. Cần hiểu rằng các quy định, chuẩn mực trong trường học có thể thay đổi, điều chỉnh tùy theo bối cảnh xã hội cụ thể và cần được thừa nhận của các thành viên tham gia.
Hiện nay, Bộ GD&ĐT yêu cầu các trường thành lập góc tư vấn tâm lý học đường. Điều đó cũng phần nào giúp phòng ngừa các hành vi lệch chuẩn ở học sinh hoặc có sự can thiệp, hỗ trợ cần thiết khi HS có khó khăn tâm lý; từ đó giúp các em có đời sống tinh thần khỏe mạnh, thoải mái, tránh vi phạm kỷ luật trường học hoặc hạn chế được tình trạng bạo lực học đường do những bức xúc, căng thẳng không kiểm soát được của học sinh tuổi mới lớn.
Cần xây dựng hệ giá trị, niềm tin vào trường học, hướng người học là trung tâm, đóng vai trò chủ chốt trong việc tạo ra giá trị nhà trường. Cần tạo lập được niềm tin của học sinh và giáo viê vào nhà trường. Muốn vậy, sự chuẩn mực của cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên trường học là yếu tố quan trọng.
Nâng cao chất lượng giáo dục bằng dạy thực - học thực. Người dạy có trách nhiệm, tâm huyết với nghề và người học cũng cần có trách nhiệm và say mê với việc học, từ đó tạo ra môi trường dạy và học tích cực. Đảm bảo rằng mỗi cá nhân có điều kiện phát huy tối đa năng lực tự học của bản thân.
Xây dựng cảnh quan sư phạm nhà trường xanh - sạch - đẹp, mọi người đến trường thân thiện cởi mở, cũng góp phân tích cực vào việc xây dựng văn hóa nhà trường. Ngay từ nhân viên bảo vệ đến lãnh đạo nhà trường nên thể hiện sự vui vẻ, quan tâm đến mọi người. Chẳng hạn tại Trường THPT Việt Đức (Hà Nội), thầy hiệu trưởng đã từng ra cổng đón chào học sinh. Cử chỉ thân thiện đó sẽ được học sinh tôn trọng và có hành vi ứng xử phù hợp.
GS.TS Phạm Quang Trung, Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục cho biết, văn hóa trong nhà trường là chủ đề được xã hội quan tâm. Thời gian qua, một số vụ việc học sinh đánh nhau, phụ huynh xúc phạm thầy cô giáo ngay trong trường học, giáo viên thô bạo với học sinh… xuất hiện ngày càng nhiều gây chấn động xã hội. Với tốc độ lan truyền hiện nay của mạng xã hội, những hiện tượng nhỏ đang trở thành vấn đề toàn cầu. Hội thảo là dịp để chúng ta nhận diện, đánh giá lại thực trạng văn hóa nhà trường, mổ xẻ dưới lăng kính nhà trường, từ đó, có giải pháp trong quản lý nhà trường, quản lý giáo dục, quản lý đào tạo.
Theo GS.TS Phạm Quang Trung, dường như thời gian qua, xã hội cũng như các địa phương đang chạy theo sau những diễn biến trong đó có màu sắc của văn hóa nhà trường. Chúng ta cần xây dựng văn hóa tổ chức bằng những nguyên lý rất cơ bản như sứ mệnh, tầm nhìn, định hướng giá trị…