Cụ thể, tại Hà Nội, đầu năm 2024 giá nhà chung cư tăng khoảng 38% so với năm 2019; tại TPHCM, giá căn hộ chung cư tăng 16%. Còn chỉ số giá vàng bình quân quý I tăng 18,23% và tiếp tục tăng mạnh trong tháng 4 và 5.
Khi nhà và vàng tăng giá, nguồn lực xã hội thay vì dành cho đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm lại bị “chôn” vào bất động sản, kim loại quý gây ra những hệ lụy với nền kinh tế.
Doanh nghiệp thiếu vốn sản xuất
Kết quả khảo sát doanh nghiệp của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (BIV) cho thấy, doanh nghiệp đang kiệt sức là sự thật. Dù đơn hàng đang bắt đầu khởi sắc, song khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp trong năm 2024 vẫn ở mức đáng lo. Trong đó, nhóm doanh nghiệp ngành xây dựng có đánh giá bi quan nhất (điểm trung bình chỉ đạt 2,16/5).
Còn doanh nghiệp trong ngành công nghiệp và nông, lâm nghiệp, thủy sản đánh giá triển vọng tiếp cận vốn cao nhất, nhưng điểm số vẫn chỉ ở mức 2,34 - mức tiêu cực. Và nếu tiếp cận vốn khó khăn, doanh nghiệp quy mô nhỏ sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì, cũng như phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Năm 2024, ngành dệt may có nhiều khởi sắc, thế nhưng việc tiếp cận vốn với các doanh nghiệp trong lĩnh vực này cũng gặp khó khăn. Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho biết, quý I/2024, thị trường ngành sợi đã khả quan, hiệu quả hơn, mức độ thua lỗ đã giảm 90% so với quý I/2023.
Thị trường phục hồi, nhu cầu tăng dần trở lại, xuất khẩu dệt may tăng trên 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây chính là thời điểm phục hồi những thiệt hại đã mất trong năm 2023.
“Mà muốn phục hồi, doanh nghiệp đang rất cần sự đồng hành nguồn vốn từ các tổ chức tín dụng, ngân hàng để triển khai sản xuất. Tuy nhiên, năm 2024, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh sợi lại chỉ được duyệt hạn mức thấp hơn 20% so với năm 2023, nên khi thị trường ấm lên, doanh nghiệp rơi vào thiếu nguồn vốn lưu động để nhập khẩu nguyên liệu, tổ chức sản xuất”, ông Trường cho biết.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng cho rằng, khó khăn lớn nhất mà doanh nghiệp gặp phải hiện nay, thậm chí khó khăn hơn so với năm 2022 là tiếp cận tín dụng.
Cụ thể, theo một khảo sát, có tới 57,1% doanh nghiệp phản ánh khó khăn lớn nhất mà họ gặp phải là tiếp cận tín dụng. Xét theo chuỗi thời gian, đây cũng là con số cao nhất từ trước đến nay trong khảo sát doanh nghiệp thường niên của VCCI.
Nguồn lực xã hội bị “chôn” vào đất, vàng
Báo cáo thẩm tra đánh giá bổ sung kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2023 được Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV cho thấy, tốc độ tăng trưởng GDP quý I/2024 dù cải thiện nhưng chưa quay lại quỹ đạo cần thiết, chưa đủ để tạo ra những bước đột phá cho phát triển bền vững và chưa thể giúp nước ta thoát khỏi nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Đáng lo ngại, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp còn nhiều khó khăn; số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường (86.400 doanh nghiệp) cao hơn số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường (81.300 doanh nghiệp). Dòng tiền đổ vào sản xuất, kinh doanh cũng cho thấy những dấu hiệu kém lạc quan.
Khảo sát của VCCI cho hay, mức độ lạc quan của doanh nghiệp ở mức thấp so với những năm trước. Cụ thể, chỉ 27% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng sản xuất, kinh doanh trong 2 năm tiếp theo, giảm đáng kể so với con số 35% của năm 2022.
Con số 27% này cũng thấp hơn cả mức đáy năm 2012 - 2013 khi nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt với tác động kép của khủng hoảng tài chính toàn cầu và những bất ổn kinh tế vĩ mô trong nước.
Theo đánh giá của Ủy ban Kinh tế, giá đất nền có dấu hiệu tăng trở lại ở các thành phố lớn, thậm chí tăng giá cao cục bộ do đầu cơ gây ảnh hưởng đến nhu cầu về nhà ở của người dân, người lao động.
Xét ở khía cạnh hiệu quả kinh tế - xã hội, tình trạng đầu cơ đất đai dẫn đến một số hệ lụy: người có nhu cầu thực (để ở, để sản xuất, kinh doanh) không thể tiếp cận đất đai trong khi đất đai bị bỏ hoang (do bị đầu cơ); nguồn lực xã hội thay vì dành cho đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm lại bị “chôn” vào đất, làm tăng chi phí của doanh nghiệp, giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
Không chỉ tiền “chôn” vào đất; nguồn lực sản xuất, kinh doanh cũng đang suy giảm bởi dòng tiền đầu tư không nhỏ chảy vào vàng. Báo cáo của Hội đồng Vàng thế giới ghi nhận nhu cầu đầu tư vàng miếng và vàng xu của Việt Nam tăng 12% trong quý I/2024 (tăng mạnh nhất trong gần 10 năm qua), với tổng nhu cầu tiêu dùng tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.
Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, tính đến thời điểm 25/3/2024, huy động vốn (gồm dân cư và tổ chức) của các tổ chức tín dụng giảm 0,76% so với cuối năm 2023; trong khi cùng kỳ năm ngoái tăng gần 1,2%.
Số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước cho thấy số dư tổng tiền gửi tại các tổ chức tín dụng tính đến cuối tháng 1/2024 đạt 13,17 triệu tỷ đồng, giảm khoảng 200.000 tỷ đồng so với tháng 12/2023. Trong đó, số dư tiền gửi của dân cư đạt gần 6,5 triệu tỷ đồng, giảm 34.673 tỷ đồng so với tháng 12/2023.
Các chuyên gia của Công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC) cho rằng, mặt bằng lãi suất ở mức thấp khiến cho nhu cầu nắm giữ các tài sản sinh lời cao hơn tăng lên gây áp lực đối với hoạt động huy động vốn của các ngân hàng.
Việc nhóm các tài sản có mức độ đầu cơ cao, như vàng, tiền số, tăng trưởng rất nóng khiến cho tiền gửi của các ngân hàng sẽ chịu áp lực trong thời gian tới, đặc biệt là tiền gửi có kỳ hạn dài. Tiền nhàn rỗi bắt đầu tìm hướng ra các kênh đầu tư tích lũy khác như: Bất động sản, vàng, chứng khoán.
Đề xuất giải pháp hướng dòng tiền vào sản xuất, ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng, cần các biện pháp kích thích đầu tư, tiêu dùng trong nước.
Khi nhu cầu tiêu dùng và đầu tư trong nước tăng lên sẽ tăng nhu cầu về tín dụng. Câu chuyện này cần phải được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nếu tăng trưởng tín dụng không đi vào sản xuất sẽ đi vào thị trường tài sản và tạo ra bong bóng.
Vị chuyên gia này nhấn mạnh, cần sự phối hợp giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa.
Theo đó, chính sách tiền tệ nới lỏng vẫn cần đi kèm với chính sách tài khóa mở rộng để thúc đẩy đầu tư trong nước tạo ra hoạt động sôi động trên thị trường hàng hóa dịch vụ, từ đó tạo ra nhu cầu tín dụng thực của người dân và doanh nghiệp.
Châu Anh
Báo Lao động Xã hội số 66
