Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone được tổ chức vào ngày 16/9 hằng năm nhằm tăng cường sự hiểu biết Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone, nâng cao nhận thức và truyền tải các thông điệp về bảo vệ tầng ozone tới các cấp, các ngành, cộng đồng và toàn xã hội.
Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của những cam kết và hành động để bảo vệ tầng ozone thông qua các giải pháp về môi trường, xã hội và quản trị. Chủ đề của Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone năm 2024 là "Bảo vệ tầng ozone cho các thế hệ tương lai".
Tầng ozone vượt quá ngưỡng an toàn
Ozone ở tầng bình lưu thường được hình thành từ phản ứng oxy với ánh sáng mặt trời (ký hiệu hóa học là O3) cách bề mặt trái đất từ 10 đến 30km (tuỳ vào vị trí và thời điểm trong năm).
Tầng ozone hoạt động như một rào cản hữu cơ, bảo vệ sự sống và phát triển trên trái đất thông qua việc hấp thụ, ngăn cản phần lớn bức xạ cực tím (UV) có hại của mặt trời, đặc biệt là tia UVB và UVC đến con người và thảm thực vật. Các bức xạ này là nguyên nhân chính gây nên các bệnh ở người như ung thư da, đục thủy tinh thể, suy giảm hệ thống miễn dịch…
Khi tầng ozone bảo vệ bị suy giảm sẽ khiến các bức xạ UVB của mặt trời gia tăng và nó được chứng minh là ảnh hưởng, làm suy giảm tỷ lệ sống sót của các sinh vật phù du, cũng như gây hại cho các giai đoạn phát triển ban đầu của cá, tôm, cua, động vật lưỡng cư và các động vật biển khác.
Ảnh hưởng nặng nề nhất chính là làm suy giảm khả năng sinh sản và suy giảm sự phát triển của ấu trùng. Gia tăng tiếp xúc với tia UVB có thể dẫn đến việc suy giảm số lượng đối với các sinh vật biển nhỏ và có tác động đến toàn bộ chuỗi thức ăn biển.
Những nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc Chương trình Môi trường Liên hợp quốc cho biết, nồng độ ozone cao đã vượt quá các ngưỡng an toàn ở nhiều khu vực trên thế giới và có liên quan đến thiệt hại lớn cho mùa màng trên toàn cầu.
Những quốc gia có tình trạng ô nhiễm ozone mặt đất cao như Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan… đã dẫn đến sụt giảm sản lượng thu hoạch nông nghiệp. Ấn Độ là quốc gia chịu nhiều ảnh hưởng nhất về vấn đề này khi mỗi năm mất khoảng 9 triệu tấn lúa mì và khoảng 2,6 triệu tấn gạo do ô nhiễm ozone trong gần 2 thập kỷ.
Các chính sách về môi trường, xã hội và quản trị góp phần bảo vệ, phục hồi tầng ozone
Trong những thập kỷ qua, tầng ozone đã có những dấu hiệu phục hồi đáng kể, minh chứng cho sự hợp tác toàn cầu về chính sách môi trường.
Báo cáo mới đây của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc về Nghị định thư Montreal được công bố bốn năm một lần đã cho thấy những tín hiệu lạc quan về việc phục hồi ozone ở tầng bình lưu.
Báo cáo cũng xác nhận việc thực thi các khía cạnh như môi trường, xã hội, quản trị trên toàn cầu đang đi đúng hướng khi loại bỏ dần gần 99% các chất làm suy giảm tầng ozone, giúp tránh hiện tượng nóng lên toàn cầu 0,5°C và mang lại lợi ích cho các nỗ lực giảm thiểu biến đổi khí hậu.
Theo đánh giá của các chuyên gia Tổ chức Khí tượng của Liên hợp quốc (WMO), hành động vì tầng ozone tạo ra tiền lệ cho hành động vì khí hậu. Thành công của việc loại bỏ dần các hóa chất phá hủy tầng ozone cho chúng ta thấy những vấn đề cấp bách trong chuyển đổi sử dụng nhiên liệu hóa thạch, giảm khí nhà kính để hạn chế sự gia tăng nhiệt độ và biến đổi khí hậu.
Trong đó, việc thúc đẩy các mục tiêu về môi trường, xã hội và quản trị là một phần thiết yếu của bất kỳ giải pháp lâu dài nào cho cuộc khủng hoảng khí hậu.
Mặc dù Nghị định thư Montreal đã thành công trên toàn cầu trong việc loại bỏ dần việc sản xuất các chất gây hại, nhưng việc bảo vệ tầng ozone vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức.
Bằng việc giáo dục thế hệ trẻ và thực thi các giải pháp bền vững về môi trường ngay tại mỗi gia đình, chúng ta có thể góp phần chữa lành tầng ozone và đảm bảo các thế hệ mai sau có tương lai tốt đẹp hơn thông qua một số giải pháp như:
Về môi trường:
- Trồng nhiều cây để hấp thụ carbon dioxide, giải phóng oxy, tạo bóng râm, góp phần tạo môi trường xanh.
- Sử dụng sản phẩm, vật liệu thân thiện với môi trường, được dán nhãn thân thiện với tầng ozone, đặc biệt là khi mua các mặt hàng như tủ lạnh, điều hòa không khí, bình xịt.
- Giảm sử dụng nhựa và không xả rác thải nhựa ra môi trường.
Về trách nhiệm xã hội:
- Giáo dục và nâng cao nhận thức của giới trẻ về tầm quan trọng của tầng ozone và nhu cầu bảo vệ tầng ozone.
- Chia sẻ thông tin về Nghị định thư Montreal, hỗ trợ các chính sách về môi trường, vận động và ủng hộ các quy định nhằm bảo vệ tầng ozone.
- Ưu tiên sử dụng các phương tiện giao thông công cộng để giảm lượng khí thải carbon.
Về quản trị:
- Một trong những cách hiệu quả nhất để bảo vệ môi trường, tầng ozone là luôn đưa ra những lựa chọn thân thiện với môi trường trong cuộc sống hằng ngày.
- Ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo và thực hành tiết kiệm năng lượng như điện, nước tại nhà.
- Kiểm tra định kỳ các thiết bị sử dụng và tuân theo các biện pháp tốt nhất để xử lý các hóa chất làm suy giảm tầng ozone.
Xuân Quang
Ấn phẩm Vì trẻ em số 17
