Ở Việt Nam, như nhận định của bác sĩ, chuyên gia tâm lý Nguyễn Lan Hải “Người Việt Nam có tuổi ấu thơ kéo dài nhất thế giới, đến khi lập gia đình vẫn như đứa trẻ bởi vì từ nhỏ, những việc thuộc về bản thân mình các em chẳng những không được quyết định mà còn được người khác làm hộ”.
Chia sẻ này khiến cho nhiều bậc phụ huynh phải giật mình và tỉnh thức. Hóa ra, bấy lâu nay chúng ta đã bao bọc trẻ quá mức, không để trẻ có cơ hội được khôn lớn và trưởng thành.
Để trẻ phát huy kỹ năng tự lập từ nhỏ, theo các chuyên gia giáo dục, hãy để trẻ tự làm những việc sau:
Khuyến khích trẻ chơi một mình
Dạy trẻ tự lập là một quá trình đầy thử thách nhưng vô cùng bổ ích. Một trong những bước đầu tiên của việc dạy trẻ sống tự lập là khuyến khích chúng tự chơi. Điều này không có nghĩa là bạn để trẻ chơi một mình trong thời gian dài, mà là tăng dần thời gian trẻ chơi một mình trong khi cha mẹ vẫn để mắt đến con.
Bạn có thể bắt đầu bằng cách cho trẻ vào một khu vực vui chơi an toàn với một số đồ chơi và cho phép trẻ tự khám phá. Tự chơi không chỉ giúp trẻ phát triển các kỹ năng vận động thô, tinh mà còn khuyến khích trí tưởng tượng và khả năng giải quyết vấn đề.
Để trẻ tự ăn
Để trẻ tự ăn là bước khởi đầu mọi trẻ em muốn sống tự lập cần học. Cha mẹ nên cho bé cơ hội tự ăn để khuyến khích khả năng tự túc và cải thiện các kỹ năng vận động.
Bạn có thể bắt đầu bằng cách cho trẻ ăn những thức ăn dễ cầm, dễ nuốt như trái cây mềm hoặc rau nấu chín được cắt thành từng miếng nhỏ. Đừng lo lắng nếu lúc đầu trẻ làm bừa bãi hoặc gặp khó khăn khi cầm, nắm, tất cả đều là một phần của quá trình học tập.
Khi trẻ đã tự tin hơn trong việc cầm tay ăn, bạn có thể cho trẻ làm quen với các dụng cụ ăn uống khác như thìa, đũa, dĩa… và khuyến khích bé hoàn toàn tự lo liệu việc ăn uống của mình.
Dạy trẻ cách quản lý cảm xúc
Bạn có thể bắt đầu bằng cách cho trẻ ở một mình vài phút trong cũi hoặc khu vực vui chơi riêng của trẻ trong phòng, điều này sẽ giúp bé học cách quản lý cảm xúc và có ý thức tự lập.
Bên cạnh đó, cha mẹ hãy dạy con gọi tên của các cảm xúc như vui, buồn, giận, sợ hãi… và giải thích sự khác nhau giữa cảm xúc và hành vi để giúp trẻ hiểu được ý nghĩa các hành động của mình. Hãy động viên trẻ biết kiềm chế các cảm xúc tiêu cực khi giận dữ và nên bộc lộ cảm xúc như thế nào cho phù hợp với hoàn cảnh.
Cho trẻ cơ hội lựa chọn
Các bậc cha mẹ Việt Nam thường có thói quen nghĩ hộ và lựa chọn luôn hộ con. Đây là một sai lầm! Hãy cho con bạn được đưa ra các lựa chọn của mình, ví dụ, cho phép con gọi món của con khi đi ăn ngoài nhà hàng, cho phép con chọn bộ quần áo con muốn mặc đến lớp mẫu giáo, cho phép con chọn mua 1 trong 2 món đồ chơi mà con yêu thích khi đi mua sắm cùng cha mẹ tại siêu thị…
Cho phép trẻ có cơ hội được lựa chọn chính là tập cho trẻ phát triển kỹ năng ra quyết định. Việc tự đưa ra quyết định sẽ mang lại cho trẻ cảm giác tự chủ và biết chịu trách nhiệm về lựa chọn của mình.
Chấp nhận thất bại
Nhiều trẻ không chấp nhận thất bại hoặc thua cuộc. Chúng thường có thái độ tiêu cực khi làm hỏng một thứ gì đó hoặc không đạt được điều mình mong muốn.
Cuộc sống không phải lúc nào cũng bằng phẳng và diễn ra như ý chúng ta, do đó, cha mẹ hãy để cho trẻ nếm trải cảm giác thất bại để trẻ hiểu được rằng, cuộc sống luôn có cả ngọt ngào và cay đắng, có thành công và cả thất bại, quan trọng là sau mỗi thất bại, chúng ta rút ra được bài học gì để trưởng thành hơn.
Khen ngợi nỗ lực và thành tích
Khi bạn cố gắng nuôi dạy một đứa trẻ tự lập, điều quan trọng là phải biết khích lệ trẻ đúng lúc và đúng nơi. Hãy khen ngợi những nỗ lực và thành tích khi trẻ có thể tự mình làm một điều gì đó.
Những lời động viên của cha mẹ và cùng ăn mừng chiến thắng với trẻ, có thể giúp trẻ xây dựng sự tự tin và khuyến khích trẻ tiếp tục thử những điều mới.
Cha mẹ nào cũng yêu con và mong muốn những điều tốt đẹp nhất cho con mình nhưng không phải ai cũng yêu đúng cách. Khuyến khích con tự lập ngay từ khi còn nhỏ là cách giúp trẻ có đủ bản lĩnh đối mặt với mọi khó khăn và thách thức trong cuộc sống.
Minh Thư