Để duy trì và phát huy nét đẹp bản sắc văn hóa đó, xòe Thái đang dần được đưa vào chương trình giảng dạy ngoại khóa tại nhiều trường trong các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Lai Châu, Yên Bái. Hoạt động này được đông đảo phụ huynh, học sinh ủng hộ và hào hứng tham gia, qua đó khơi dậy tình yêu văn hóa dân tộc trong thế hệ trẻ.
Xòe là loại hình nghệ thuật đặc sắc trong đời sống văn hóa và tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Thái. Những điệu múa xòe uyển chuyển hòa cùng tiếng chiêng, tiếng trống cuốn hút trẻ nhỏ, người già, gái, trai. Múa xòe không chỉ mang tính đoàn kết cộng đồng mà còn mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện ước mơ về một cuộc sống thanh bình, no đủ, tươi vui.
Theo nghệ nhân Điêu Thị Xiêng: “Ý nghĩa nhân văn của các điệu xòe cổ được phát triển đến hôm nay đó là qua mỗi bước xòe, con người gần gũi, chan hòa với nhau hơn, yêu người, yêu đời hơn… Xòe đã trở thành một phần cuộc sống, như cơm ăn, nước uống hằng ngày của đồng bào Thái vùng Tây Bắc”.
Xòe Thái lan tỏa yêu thương
Để phát huy, bảo tồn những nét văn hóa đặc sắc của múa xòe, nhiều tỉnh tại vùng Tây Bắc đã đưa xòe Thái vào giảng dạy ngoại khóa cho học sinh các bậc học từ mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở.
Thời gian qua, nhiều trường học của huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La đã đưa loại hình múa dân gian này vào dạy cho học sinh. Tại Trường Mầm non Đông Sang, xòe Thái trở thành hoạt động tập thể mở đầu cho một ngày học tập của cô và trò.
Mỗi ngày, trẻ múa một điệu xòe khác nhau như: xòe vòng, xòe đơn và múa xòe đôi, xòe vòng tròn vỗ tay… Các cô giáo không chỉ tích cực tích lũy kiến thức bộ môn nghệ thuật này mà còn chịu khó vào tận các bản tìm nghệ nhân để học hỏi, mang các điệu múa về dạy cho học sinh.
Nhờ vậy, không chỉ thành thục các điệu xòe truyền thống, các bé còn được dạy nhiều điệu xòe mới. Nghệ nhân Hoàng Thị Sư, bản Áng 3, xã Đông Sang, huyện Mộc Châu cho biết: “Hoạt động này không những giúp trẻ em rèn luyện thể chất, phát triển toàn diện mà còn góp phần truyền thụ những giá trị văn hóa đặc sắc của người Thái đến thế hệ trẻ”.
Tại tỉnh Điện Biên, Trường Mầm non thị trấn Điện Biên Đông (huyện Điện Biên Đông) lại chọn múa xòe là hoạt động giữa giờ cho học sinh.
Vì Trường có nhiều học sinh người dân tộc, nên khi được giới thiệu về các phong tục tập quán, tổ chức chơi trò chơi dân gian và hướng dẫn múa xòe, các em học sinh rất hứng thú và nhiệt tình tham gia.
Học múa xòe giúp trẻ khỏe mạnh, đồng thời rèn luyện tính kỷ luật, chịu khó, đoàn kết, tính tập thể và tính kiên trì cho trẻ. Các điệu múa xòe truyền thống, đơn giản được các cô giáo chỉ dạy tận tình, để học sinh vừa được vận động nhẹ nhàng vừa mang đến không khí vui tươi, đầm ấm, tăng tình đoàn kết.
Thông qua hoạt động múa xòe, trẻ hiểu rõ hơn về nét đẹp trong các hoạt động lễ hội của dân tộc Thái, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin, thêm yêu nét đẹp văn hóa dân tộc mình, từ đó thêm yêu và gắn bó với quê hương.
Giáo dục ý thức gìn giữ nét đẹp văn hóa dân tộc
Vào ngày thứ 2 hằng tuần, tại Trường THCS Hạnh Sơn (thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái) các em học sinh đều mặc trang phục dân tộc mình đến trường. Trang phục truyền thống với áo cóm, váy đen và chiếc khăn piêu của các em đã làm sinh động không gian trường học.
Cùng với mặc trang phục dân tộc đến trường theo quy định, trong tuần vào 3 buổi sinh hoạt giữa giờ, thay vì tập thể dục, các em được múa xòe Thái.
Cô Lê Thị Thu Hậu - Tổng phụ trách Đội của Nhà trường cho biết: "Xòe chính là nét đẹp bản sắc nổi bật của cộng đồng dân tộc Thái ở Mường Lò, Nghĩa Lộ. Nghệ thuật xòe Thái đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Chính vì vậy, Nhà trường tổ chức 3 buổi/tuần vào giờ thể dục cho học sinh múa xòe trên sân trường, giúp các em có cơ hội thể hiện điệu múa bản sắc của dân tộc mình và nuôi dưỡng trong các em tình yêu với nghệ thuật xòe Thái để từ đó có ý thức giữ gìn,
lưu truyền”.
Em Vì Thị Mai Trang, học sinh lớp 7A Trường THCS Hạnh Sơn, hào hứng: "Hằng ngày đến trường, em rất vui vì ngoài được học kiến thức còn được tham gia những hoạt động bổ ích, gần gũi với bản sắc văn hóa dân tộc, như tham gia múa xòe, chơi các trò chơi dân gian.
Ngoài ra, chúng em còn được tự tay trang trí lớp học, đặc biệt là góc cộng đồng. Qua đó, giúp chúng em thêm tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc mình”.
Mỗi ngày đến lớp, học sinh Trường THCS Hạnh Sơn không chỉ được các thầy cô giáo truyền đạt về kiến thức văn hóa mà thường xuyên còn được tham gia các trò chơi dân gian vào giờ ra chơi hay các buổi ngoại khóa.
Những trò chơi như tó má lẹ, đi cà kheo, đẩy gậy đến những điệu múa xòe Thái… được học sinh tập luyện thành thục, được diễn xướng tại trường học luôn mang lại những tiếng cười sảng khoái, thu hút nhiều học sinh tham gia.
Phó Hiệu trưởng Trường THCS Hạnh Sơn Đỗ Thị Ánh Tuyết chia sẻ: "Hiện nay, tại Trường THCS Hạnh Sơn, ở các không gian chung như hành lang, cầu thang và trong lớp học đều có "Góc cộng đồng” để trưng bày, trang trí những bộ trang phục như khăn piêu, áo cóm, các bức thêu hoa văn thổ cẩm của dân tộc Thái.
Từ đó, ngày nào đến trường, đến lớp, học sinh cũng có thể ngắm nhìn và tìm hiểu về những nét đẹp văn hóa đặc trưng, đồng thời nhắc nhớ các em trân trọng và tự hào về cội nguồn dân tộc mình”.
Việc đưa múa xòe vào giảng dạy trong các trường học góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc. Đây là một việc làm hay, ý nghĩa và hiệu quả cần được nhân rộng.
box: Nghệ thuật xòe Thái tượng trưng cho cái đẹp, chứa đựng các giá trị nghệ thuật vũ đạo, âm nhạc, ca hát, trang phục và ứng xử văn hóa của cộng đồng.
Hồng Nga
Ấn phẩm Vì trẻ em số 9
