Theo chỉ thị của chính quyền thành phố Thượng Hải ban hành cuối tháng 5, các cặp vợ chồng trong thành phố muốn sinh con thông qua 12 công nghệ hỗ trợ sinh sản có thể được giảm tới 70% chi phí y tế do phạm vi bảo hiểm y tế được mở rộng.
Chương trình hỗ trợ này được đưa ra trong bối cảnh Thượng Hải muốn thúc đẩy nỗ lực khuyến khích người dân sinh con.
Năm 2023, thành phố gần 25 triệu dân này công bố tổng tỷ suất sinh thấp kỷ lục là 0,6 - nghĩa là trung bình mỗi phụ nữ chỉ có 0,6 con trong cuộc đời. Trong khi đó, việc duy trì tỷ lệ sinh 2,1 mới được đánh giá là cần thiết để đảm bảo dân số ổn định trên diện rộng. Thượng Hải cũng là một trong những đô thị đầu tiên ở Trung Quốc chuyển sang dân số già khi tỷ lệ cư dân từ 65 tuổi trở lên chiếm tới 14% vào năm 2017.
Tổng tỷ suất sinh của Trung Quốc năm ngoái không được các nhà chức trách công bố nhưng các nhà phân tích ước tính vào khoảng 1. Năm 2020, khi công bố kết quả tổng điều tra dân số (thường được thực hiện 10 năm/lần), Cục Thống kê quốc gia cho biết, tổng tỷ suất sinh của Trung Quốc là 1,3, còn đặc khu hành chính Hong Kong là 0,8 - theo số liệu của Quỹ Dân số Liên hợp quốc hồi tháng 4.
Theo báo cáo gần đây của Viện nghiên cứu dân số Yuwa (trụ sở tại Bắc Kinh), tỷ lệ sinh thấp sẽ đẩy nhanh quá trình già hóa dân số của Trung Quốc, từ đó làm tăng tỷ lệ phụ thuộc xã hội, gây căng thẳng cho hệ thống an sinh xã hội, đẩy nợ chính phủ lên cao, gây tổn hại cho tiến trình đổi mới xã hội và động lực kinh doanh trong bối cảnh nền kinh tế đang chững lại.
“Đây là hệ lụy mà Trung Quốc phải đối mặt (sau nhiều thập niên thực hiện chính sách kế hoạch hóa gia đình). Vấn đề là ngay cả khi tỷ lệ sinh tăng vẫn sẽ có ít trẻ sơ sinh hơn vì số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm do chính sách một con”, Hu Zhan, giáo sư nhân khẩu học tại Đại học Phúc Đán nhận định.
Dân số Trung Quốc chứng kiến sự sụt giảm đầu tiên sau 60 năm vào năm 2022 khi số ca tử vong nhiều hơn số sinh và xu hướng này vẫn tiếp diễn vào năm ngoái. Các báo cáo cho thấy, Trung Quốc đã mất vị thế quốc gia đông dân nhất thế giới vào tay Ấn Độ.
Theo báo cáo của Viện nghiên cứu Sunglory Education (trụ sở tại Bắc Kinh), số lượng trẻ sơ sinh giảm nhanh chóng đã ảnh hưởng đến hệ thống trường mầm non trên khắp Trung Quốc, khi số lượng giáo viên mầm non giảm hơn 170.000 vào năm ngoái, đánh dấu mức giảm đầu tiên kể từ năm 2010.
“Số lượng trẻ em giảm nhanh đến mức khiến người ta cảm giác đây là “tàu lượn siêu tốc” đối với ngành giáo dục mầm non”, ông Zhang Shouli, người sáng lập viện nghiên cứu Sunglory Education cho biết. Ông dự đoán số trẻ mẫu giáo từ năm 2026 đến 2030 sẽ giảm một nửa so với năm 2020.
Để đối phó với cuộc khủng hoảng nhân khẩu học sắp xảy ra, Trung Quốc đã thay thế chính sách 1 con được áp dụng từ năm 1980 bằng chính sách phổ cập 2 con vào năm 2016 và đến năm 2021, mỗi cặp vợ chồng được phép sinh 3 con.
Tuy nhiên, sự thay đổi chính sách dường như không giúp ích gì khi ngày càng nhiều người trì hoãn việc kết hôn và vẫn do dự về việc có con trong bối cảnh chi phí ngày càng tăng, lối sống đa dạng cùng sự phổ biến về nữ quyền.
Chuyên gia Hu cho rằng, Trung Quốc cần một môi trường xã hội thân thiện hơn để khuyến khích các gia đình có thêm con.
“Việc nới lỏng các chính sách sinh sản và các biện pháp khuyến khích sinh sản sẽ không mang lại sự thay đổi lớn về số lượng sinh tuyệt đối. Vấn đề là xã hội cần hỗ trợ nhiều hơn đối với các bà mẹ và trẻ em”, chuyên gia Hu nhấn mạnh.
Thành Đạt (theo SCMP)
Báo Lao động và Xã hội số 81
