Đây là thời điểm được ví là mùa ô nhiễm không khí với tỷ lệ bụi mịn trong không khí rất cao, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người.
Bụi mịn - “sát thủ vô hình” đối với sức khỏe con người
Các kết quả quan trắc chất lượng không khí quốc gia do Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường thực hiện cho thấy từ đầu tháng 10, ở một số địa phương có nhiều thời điểm và vị trí, chỉ số chất lượng không khí (AQI) đã lên đến 197 - tương ứng với thang màu đỏ.
Chỉ số này thể hiện chất lượng không khí ở mức xấu, nguy cơ cao ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng; đặc biệt người già, trẻ nhỏ, người có bệnh về đường hô hấp...
Ô nhiễm không khí xảy ra tại một số thành phố, đô thị lớn, khu vực tập trung nhiều hoạt động giao thông, xây dựng, công nghiệp và nông nghiệp, nhất là các tỉnh đồng bằng Bắc bộ, đặc biệt là khu vực thành phố Hà Nội và các tỉnh lân cận. Nguyên nhân chủ yếu do các hoạt động này chưa đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường cùng với ảnh hưởng của thời tiết giao mùa có nhiều biến động bất lợi.
Đó là chênh lệch ngày, đêm về nhiệt độ, độ ẩm, hướng và tốc độ gió, bức xạ nhiệt… trong không khí lớn, ảnh hưởng khả năng khuếch tán các chất ô nhiễm, đặc biệt là bụi PM10 và bụi mịn PM2.5. Bên cạnh đó, tình trạng đốt rác thải, rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp ngoài cánh đồng vẫn diễn ra.
Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường nhận định tại thành phố Hà Nội và một số địa phương lân cận, cùng với các nguyên nhân trên, bụi thải từ hoạt động giao thông chiếm tỷ lệ lớn nhất. Đây là nguồn phát thải các chất ô nhiễm trong không khí, đặc biệt là chứa bụi mịn PM2.5.
Các chất ô nhiễm trong không khí tiếp tục tạo ra bụi thứ cấp, kết hợp với điều kiện thời tiết giao mùa có nhiều biến động bất lợi, chênh lệch về nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm gây ra hiện tượng nghịch nhiệt, hạn chế khuếch tán chất ô nhiễm không khí.
Chỉ số chất lượng không khí được Bộ TN&MT theo dõi, phân thành nhiều mức nhằm mục tiêu cảnh báo. Khi chất lượng không khí ở mức xấu (AQI từ 150 trở lên) gây ảnh hưởng tới sức khỏe của những người bình thường, nhóm người nhạy cảm có thể gặp những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn.
Báo cáo hiện trạng môi trường Việt Nam của Bộ TN&MT công bố năm 2023 cũng nhìn nhận, ô nhiễm môi trường không khí, đặc biệt là ô nhiễm do bụi PM2.5 đang trở thành một trong những vấn đề tác động tiêu cực đối với sức khỏe toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, bụi mịn PM2.5 hay PM10 rất nhỏ, chỉ chiếm 1/30 hoặc 1/50 của một sợi tóc nên có thể xuyên qua hệ thống phòng ngừa trong mũi, phế quản, thậm chí vào trong máu, gây rối loạn trao đổi chất, các chức năng cơ thể, kể cả hệ thống gen.
Các chuyên gia y tế ví bụi mịn là “sát thủ vô hình” đối với sức khỏe của con người. Ô nhiễm không khí làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm đường hô hấp cấp, viêm phổi tắc nghẽn mãn tính, hen suyễn, bệnh tim mạch, đột quỵ và ung thư.
Ngoài ra, việc tiếp xúc với chất ô nhiễm trong không khí có thể gây tổn thương da, các bệnh về mắt, tác động đến hệ thần kinh, miễn dịch. Thời gian qua, một số thành phố đã xảy ra tình trạng ô nhiễm không khí, nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Các biện pháp dự phòng và bảo vệ sức khỏe
Để bảo vệ sức khỏe người dân trước ảnh hưởng của ô nhiễm không khí, Cục Quản lý Môi trường y tế (Bộ Y tế) đã xây dựng khuyến cáo phòng, chống ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tới sức khỏe.
Theo đó, người dân cần thường xuyên theo dõi tình hình chất lượng không khí trên trang thông tin điện tử của Bộ TN&MT, Sở TN&MT các tỉnh, thành phố để thực hiện các biện pháp dự phòng, bảo vệ sức khỏe phù hợp. Khi ra khỏi nhà, mọi người cần đeo khẩu trang đảm bảo chất lượng và đeo khẩu trang đúng quy cách; thường xuyên vệ sinh phòng ở và nhà cửa, dọn dẹp thông thoáng môi trường sống.
Người dân nên sử dụng khẩu trang, kính bảo vệ mắt khi làm vệ sinh, dọn dẹp nếu có nhiều bụi hoặc không khí bị ô nhiễm từ mức kém đến mức nguy hại; hạn chế sử dụng hoặc thay thế sử dụng bếp than tổ ong, củi, đốt rơm rạ bằng bếp điện, bếp từ hoặc bếp ga; trồng cây xanh giúp ngăn bụi và làm sạch không khí.
Người hút thuốc lá, thuốc lào nên bỏ hẳn hoặc hạn chế hút; không nên hút thuốc trong nhà. Người không hút thuốc nên tránh xa khói thuốc; thường xuyên tự theo dõi sức khỏe và khám sức khỏe định kỳ.
Những người nhạy cảm với các chất ô nhiễm trong không khí (trẻ em, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh hô hấp, tim mạch, người cao tuổi) nên tránh tiếp xúc với các nguồn phát thải chất ô nhiễm không khí từ phương tiện giao thông, các công trình xây dựng, khu vực đun nấu đốt nhiên liệu bằng than, củi, rơm rạ hoặc các khu vực có nguy cơ ô nhiễm không khí khác.
Trong thời điểm không khí bị ô nhiễm, nếu cơ thể xuất hiện các triệu chứng hoặc bệnh cấp tính như sốt, viêm mũi họng, viêm phổi phế quản, huyết áp, tim mạch… người dân cần đến ngay các cơ sở y tế để khám và được tư vấn, điều trị; tăng cường dinh dưỡng nâng cao thể trạng và sức đề kháng; chú ý giữ ấm cơ thể về mùa đông, tránh bị nhiễm lạnh đột ngột.
Người mắc các bệnh hô hấp, tim mạch cần tuân thủ và duy trì điều trị theo đơn của bác sĩ chuyên khoa; nếu có dấu hiệu khó chịu, tăng nặng nên đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa để khám và được tư vấn, điều trị. Người già, người mắc các bệnh hô hấp, tim mạch cần tuân thủ việc khám sức khỏe định kỳ.
Duy Anh
Báo Lao động và Xã hội số 127
