Góp ý vào dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) tại phiên thảo luận hội trường chiều 15/1, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ băn khoăn với quy định việc ngân hàng thương mại làm đại lý bảo hiểm nhân thọ.
Chèn ép khách hàng vay vốn mua bảo hiểm
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho hay, tiếp thu ý kiến đại biểu tại kỳ họp 6, dự thảo luật đã được chỉnh lý quy định theo hướng: “Ngân hàng thương mại được thực hiện hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước”.
Nêu ý kiến đại biểu Phạm Đức Thịnh (đoàn Bắc Giang) thấy “vẫn còn băn khoăn” và kể câu chuyện tình cờ gặp khiến ông tiếp tục phát biểu về việc ngân hàng làm đại lý bảo hiểm.
“Vì khoản nợ phải trả, một người phụ nữ phải đến ngân hàng thương mại cầm cố sổ đỏ để vay 300 triệu đồng nhưng phải mua bảo hiểm nhân thọ 20 triệu đồng, chỉ còn lại 280 triệu đồng, bước ra khỏi ngân hàng mà 2 hàng nước mắt chảy dài kèm tiếng khóc nấc”, ông Thịnh nói.
Đại biểu nhắc lại các vấn đề đã nêu như mức chiết khấu tối đa cho đại lý là 40% cho phí bảo hiểm năm đầu; các ngân hàng liên kết làm đại lý bảo hiểm có hiện tượng gợi ý, ép khách hàng vay vốn phải mua bảo hiểm nhân thọ với mức đóng 1 năm bằng từ 2-4% giá trị khoản vay. Các nhân viên ngân hàng cũng được giao chỉ tiêu số hợp đồng bảo hiểm và doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ.
Bên cạnh đó, ông Thịnh cung cấp thêm các thông tin mới. Theo ông, từ kết luận thanh tra của Bộ Tài chính với các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ cho thấy, tỷ lệ huỷ hợp đồng sau năm đầu tiên của khách hàng lên tới 70%. Trong khi, huỷ năm đầu, khách hàng mất số phí đã nộp.
“Chỉ tính riêng 1 công ty bảo hiểm nhân thọ bán qua 1 ngân hàng thương mại đã có số phí bảo hiểm khách hàng huỷ sau năm đầu tiên khoảng 2.000 tỷ đồng”, ông Thịnh nêu.
Chưa kể, nhiều ngân hàng còn gợi ý khách hàng vay vốn nộp phí 2 năm đầu thì số tiền khách hàng vay vốn phải bỏ thêm còn lên đến 4-8% giá trị khoản vay. Như vậy, lãi suất thực của vốn đưa ra nền kinh tế do phải mua thêm bảo hiểm nhân thọ có thể tăng lên 50 - 100% trong 2 năm đầu so với lãi suất trên hợp đồng tín dụng.
Đáng chú ý, đại biểu Thịnh thông tin, số tiền công ty bảo hiểm trả cho ngân hàng thương mại chiếm tỷ lệ lớn trong thu nhập sau thuế của ngân hàng.
Cụ thể, Vietcombank có lợi nhuận trước thuế 23.050 tỷ đồng thì phí trả trước cho hợp đồng hợp tác độc quyền bán bảo hiểm nhân thọ là 9.200 tỷ đồng; của ACB là 9.596 tỷ đồng thì phí trả trước ngân hàng được hưởng là 8.400 tỷ đồng...
Số tiền trên còn chưa tính “hoa hồng” đại lý trên số phí bảo hiểm được hưởng theo quy định của kinh doanh bảo hiểm.
Liên kết công ty bảo hiểm, ngân hàng được chi hoa hồng rất cao
Với thực tiễn và lợi ích lớn trên, ông Thịnh nhận định, quy định như dự thảo sẽ không có gì đảm bảo được tình trạng chèn ép khách hàng vay vốn mua bảo hiểm hoặc lợi dụng sự thiếu hiểu biết của khách hàng có tiền gửi tiết kiệm để mua sản phẩm bảo hiểm nhân thọ như thời gian qua.
“Việc bán chéo bảo hiểm nhân thọ qua ngân hàng thương mại dễ dàng đã kéo các ngân hàng thương mại, các công ty bảo hiểm nhân thọ bỏ qua các ranh giới nghề nghiệp, xoá bỏ uy tín được tích luỹ để bước vào vòng xoáy tìm kiếm lợi nhuận”, đại biểu Thịnh phát biểu.
Từ đó, ông đề nghị nếu không cấm bán chéo bảo hiểm nhân thọ qua ngân hàng thương mại thì dự thảo luật cần bổ sung quy định giao Chính phủ ban hành văn bản quy định việc kinh doanh sản phẩm bảo hiểm mà ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng làm đại lý để đảm bảo công khai, minh bạch.
Đồng thuận, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, không nên cho phép ngân hàng thương mại liên doanh với công ty bảo để để bán bảo hiểm nhân thọ.
“Hệ lụy đã xảy ra rồi, đến nay theo tôi biết đang còn dai dẳng”, ông Hòa nói, khi đã thành lập công ty bảo hiểm phải có trụ sở, nhưng thực tế lại không có.
Cho hay “khi liên kết với công ty bảo hiểm, ngân hàng được chi hoa hồng rất cao”, theo đại biểu Hòa, nhân viên ngân hàng phải bằng mọi cách vận động khách hàng vay phải mua bảo hiểm.
“Tôi nói ở đây rất khách quan vì có quen biết mấy anh làm ngân hàng. Nhân viên ngân hàng rất than vãn về chuyện bán bảo hiểm”, đại biểu Hòa phát biểu.
Tuy nhiên, đại biểu Phạm Đức Ấn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Ngân hàng Agribank (đoàn TP. Hà Nội) lại cho rằng việc ngân hàng làm đại lý cho bảo hiểm là vấn đề quốc tế đang làm.
“Chúng ta không nên vì những chuyện nọ, chuyện kia mà cấm, cần có cơ chế giám sát và bảo đảm quyền lợi các bên liên quan”, ông nói.
Giữ tỷ lệ sở hữu tối đa tại tổ chức tín dụng như quy định hiện hành
Còn đại biểu Võ Mạnh Sơn (đoàn Thanh Hóa) cho rằng, Điều 63 của Dự thảo Luật đề xuất giảm tỷ lệ sở hữu tối đa tại một tổ chức tín dụng so với quy định hiện hành. Theo đó, tỷ lệ sở hữu tối đa của tổ chức giảm từ 15% xuống 10%, nhóm cổ đông có liên quan giảm từ 20% xuống 15% (Khoản 2, 3 Điều 63 dự thảo).
Sự thay đổi này, cùng với việc mở rộng khái niệm người có liên quan, được suy đoán là nhằm chống lại tình trạng sở hữu chéo, tăng tính đại chúng trong sở hữu các tổ chức tín dụng, từ đó cải thiện tính minh bạch, giảm xung đột lợi ích khi cấp tín dụng và tăng tính an toàn cho các ngân hàng.
“Tôi cho rằng, mục tiêu tăng tính an toàn cho hệ thống ngân hàng là cần thiết, song biện pháp tiếp tục giảm tỷ lệ sở hữu tối đa chưa phải là giải pháp phù hợp vào thời điểm này”, đại biểu Võ Mạnh Sơn phát biểu.
Bởi theo đại biểu, tỷ lệ sở hữu tối đa ở các mức 5%, 15% và 20% như tại Việt Nam hiện nay đã tương đối thấp so với nhiều quốc gia trên thế giới. Mặc dù vậy, tình trạng cấp tín dụng tập trung cho một nhóm khách hàng có liên quan vẫn thường xuyên diễn ra, làm tăng rủi ro của hệ thống.
Như vậy, quy định về tỷ lệ sở hữu tối đa đã không thực sự phát huy tác dụng, các cổ đông dù không rơi vào trường hợp người có liên quan theo định nghĩa của luật, vẫn có liên kết chặt chẽ với nhau để đồng thuận cấp tín dụng rất tập trung.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ đầu tháng 7/2023 cho thấy tình trạng cấp tín dụng tập trung vẫn diễn ra tại một số ngân hàng. Tỷ lệ sở hữu của một số cổ đông cao không phải là vấn đề trực tiếp gây mất an toàn hệ thống ngân hàng.
Tỷ lệ sở hữu cao dễ dẫn đến xung đột lợi ích, khiến hoạt động cấp tín dụng thường được điều hướng vào cho các khách hàng có liên quan đến cổ đông lớn mà không dựa trên các nguyên tắc và chuẩn mực phù hợp, từ đó mới gây mất an toàn cho ngân hàng.
Trong khi đó, tỷ lệ sở hữu tối đa quá thấp cũng không thực sự tốt cho việc quản trị ngân hàng. Khi sở hữu tỷ lệ vốn quá thấp, các cổ đông sẽ không thực sự gắn bó với hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
Các cổ đông lớn thường không chỉ đầu tư tiền bạc mà còn mang theo cả công nghệ, quy trình quản trị vào các ngân hàng, giúp các ngân hàng hoạt động hiệu quả hơn.
Thanh Nhung
.
