Những dấu hiệu kinh tế khó khăn hơn
Nhìn chung 5 tháng đầu năm 2016, thâm hụt ngân sách Nhà nước (NSNN) tiếp tục tăng nhanh (64.000 tỷ đồng), nợ công sát trần (nợ Chính phủ đã đội trần), trong khi tốc độ tăng trưởng chậm lại ở cả 3 lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 7,5% (thấp hơn mức tăng 9,4% của cùng kỳ năm trước). Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 9,1%, chỉ tương đương năm trước; tổng kim ngạch xuất khẩu ước đạt 67,7 tỷ USD, tăng 6,6% và xuất siêu 1,36 tỷ USD, bằng 2% tổng kim ngạch xuất khẩu. Xuất khẩu dầu thô giảm 49,2% về kim ngạch và giảm 20,6% về lượng; sắn và sản phẩm của sắn tương ứng giảm 22,7% và giảm 10,1%; còn sắt thép giảm 10,2% về kim ngạch và tăng 21,9% về sản lượng. Xuất khẩu sang thị trường ASEAN và Nhật Bản đều giảm. nông nghiệp vẫn là ngành gặp khó khăn và chịu hệ lụy nặng nề nhất do thời tiết nắng nóng, các ao, đầm bị xâm nhập mặn nặng và bùng nổ ô nhiễm môi trường biển ven bờ, cùng với sự cạnh tranh gay gắt về thị trường tiêu thụ và áp lực nâng cao chất lượng hàng nông sản chế biến, cải thiện vệ sinh, an toàn sản phẩm, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Sản lượng lúa đông xuân phía Bắc giảm 534.000 tấn, đồng bằng sông Cửu Long giảm 1,1 triệu tấn. Diện tích gieo trồng ngô; khoai lang và đều thấp hơn, đàn trâu giảm 1,5 - 2% so với cùng kỳ năm trước; Sản lượng thủy sản khai thác tăng 1,3%, thấp hơn mức tăng của cùng kỳ các năm gần đây; ở Cà Mau tới 45% diện tích nuôi tôm bị bỏ hoang. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 5 tháng qua tăng 1,59% so với bình quân cùng kỳ năm 2015. Lạm phát cơ bản bình quân 5 tháng tăng 1,78% so với bình quân cùng kỳ năm 2015. Có hai điểm chú ý là CPI có xu hướng tăng chủ yếu do tăng viện phí và giá xăng, dầu liên tiếp trong tháng 4 và 5; còn mức lạm phát cơ bản bình quân cao hơn mức CPI bình quân cho thấy áp lực lạm phát tiền tệ đang gia tăng, gắn với xu hướng nới lỏng và gia tăng quy mô dư nợ tín dụng, tăng tạm ứng NSNN và cho vay kho bạc nhà nước, tăng công cụ thanh toán thời gian gần đây... Ngoài ra, lãi suất tiền gửi USD bằng 0% khiến gia tăng xu hướng dòng tiền ngoại tệ từ các ngân hàng trong nước chảy ra gửi ở các ngân hàng nước ngoài. Ngân hàng Nhà nước cần có nghiên cứu, đánh giá và điều chỉnh phù hợp, bảo đảm mục tiêu quản lý ngoại hối trên cơ sở hài hòa lợi ích...
Khu vực doanh nghiệp tiếp tục tăng cả số mới thành lập, hoạt động trở lại và số dừng hoạt động. Tính chung 5 tháng đầu năm so cùng kỳ năm trước, cả nước có 44.740 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới (tăng 24,1%), tổng vốn đăng ký là 349.500 tỷ đồng (tăng 59,3%) và 655.900 tỷ đồng vốn bổ sung thêm. Số doanh nghiệp quay trở lại hoạt động là 12.999 doanh nghiệp (tăng 75,6%). Số doanh nghiệp chấm dứt hoạt động là 4.643 doanh nghiệp (tăng 19,5%). Số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động là 28.582 doanh nghiệp (tăng 25,9%).
Số lượng hộ và lượt người thiếu đói tiếp tục gia tăng, trong đó có gắn với hậu quả cá biển chết hàng loạt chưa rõ nguyên nhân. Lượng người thất nghiệp còn hơn 1 triệu người; trong đó, thanh niên ở lứa tuổi 15-24 tuổi chiếm đến 50,4% tổng và người có bằng cấp chiếm khoảng gần 30% tổng số người thất nghiệp.
Đặc biệt, nguyên nhân, trách nhiệm, năng lực và những giải pháp xử lý, ngăn chặn nguy cơ lặp lại hiện tượng cá biển chết hàng loạt ảnh hưởng đến ngư nghiệp, du lịch, kinh tế biển và sinh kế của hàng triệu người, cũng như an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội đang và vẫn là câu hỏi lớn còn bỏ ngỏ, gây bức xúc xã hội và làm giảm lòng tin vào năng lực, hiệu lực và uy tín quản lý nhà nước, đe dọa môi trường biển lâu dài cho tương lai...!
Đồng bộ và đa dạng các nỗ lực và giải pháp vượt khó cần có
Để vượt qua khó khăn, kiên định các mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu đã đề ra trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016, đòi hỏi sự đồng bộ và phối hợp chặt chẽ các giải pháp đa dạng của các bộ, ngành và địa phương; trong đó nổi bật là chủ động kiểm soát lạm phát, không tăng giá phí giao thông BOT, không tăng giá điện và không tăng đồng loạt dịch vụ y tế năm 2016... Tiếp tục kiểm soát chặt chẽ nợ công và chi tiêu công; linh hoạt và chủ động trong chính sách tỷ giá, tăng dư nợ tín dụng, giảm lãi suất và nới điều kiện cho vay, xếp loại ngân hàng và từng bước kiểm soát chặt chẽ rủi ro tín dụng, gắn với việc xử lý nợ xấu. Các bộ cần công bố rõ lộ trình cải cách thủ tục hành chính theo tiêu chuẩn ASEAN 4. Các bộ, ngành, địa phương phải xử lý ngay các vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách, vốn ODA... trên tinh thần hậu kiểm, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư thực hiện dự án; khẩn trương ban hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, không để xảy ra tình trạng lãnh đạo các doanh nghiệp nhà nước lập các doanh nghiệp “sân sau” trục lợi. Thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp gắn với lập nghiệp, đổi mới sáng tạo, nhất là trong thế hệ trẻ. Đẩy mạnh chương trình tái cơ cấu, đổi mới mô hình tăng trưởng nông nghiệp toàn diện có giá trị gia tăng cao, cạnh tranh, thích ứng tình trạng biến đổi khí hậu; quyết liệt chỉ đạo phong trào xây dựng nông thôn mới. Quan tâm giải quyết tình trạng xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long. Khẩn trương xây dựng, ban hành các nghị định hướng dẫn Luật Đầu tư, Luật doanh nghiệp (sửa đổi). Xây dựng văn bản pháp luật bảo đảm số lượng đi đôi với chất lượng. Tăng cường quan trắc môi trường công khai, minh bạch, kiểm soát chặt các nguồn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Triệt để hạn chế việc hội họp, đi nước ngoài không cần thiết, xây trụ sở tốn kém...; kiểm tra, xử lý việc chuyển giá, trốn thuế trong hoạt động của các doanh nghiệp FDI.
Ngành sản xuất đang là ngôi sao sáng đối với Việt nam làm động lực khiến hoạt động xuất khẩu tăng.
Cấu lại chi ngân sách gắn với đẩy mạnh xã hội hóa các đơn vị sự nghiệp công lập. Tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả, đảm bảo cân đối vĩ mô và an toàn nợ công. Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tìm kiếm và mở rộng thị trường xuất khẩu, nhất là các mặt hàng nông sản; tranh thủ tối đa cơ hội mở rộng xuất khẩu vào các thị trường mà Việt Nam đã ký kết Hiệp định thương mại tự do; thực hiện các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng có khả năng cạnh tranh, thị trường ổn định.
Nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ các doanh nghiệp ứng dụng, chuyển giao và đổi mới công nghệ; chính sách hỗ trợ thúc đẩy khởi nghiệp doanh nghiệp công nghệ. Tăng cường bảo hộ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ, xử lý nghiêm các vi phạm. Tăng cường kiểm tra, tuần tra lưu động, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trật tự, an toàn giao thông.
Khó khăn đã, đang và sẽ tiếp diễn gắn với nhiều nhân tố khách quan và chủ quan, đòi hỏi những nỗ lực và tạo áp lực tìm kiếm giải pháp tháo gỡ. Đặc biệt, cần nghiêm khắc hơn với các hiện tượng vô cảm, thiếu trách nhiệm và nhũng nhiễu doanh nghiệp, người dân của các cán bộ, công nhân, viên chức trong quản lý nhà nước các cấp; phát huy những động lực tích cực từ cải thiện môi trường đầu tư đạt được trong thời gian qua và không ngừng hoàn thiện trong bối cảnh mới.
