Đây là một trong ba bản thuộc vùng Lõm của xã Trọng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, nằm dọc theo đường biên giới với nước bạn Lào.
Với những gì đang có, Dộ-Tà Vờng đang được huyện Minh Hóa (tỉnh Quảng Bình) chọn xây dựng bản nông thôn mới và kỳ vọng trở thành một điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.
Bản Tà Vờng một điểm du lịch Quảng Bình độc đáo, nét chấm phá khó quên trong hành trình khám phá mảnh đất miền Trung đầy nắng, cát và gió.
Từ trung tâm thành phố Đồng Hới, theo đường mòn Hồ Chí Minh ngược lên quốc lộ 12A hơn 150 km, rẽ vào một cung đường uốn lượn, qua chục ngọn núi đèo dốc quanh co đẹp như tranh vẽ sẽ lên đến đỉnh núi Chà Cáp.
Ngay giữa thung lũng dưới chân núi này là bản Tà Vờng, cách UBND xã Trọng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình gần 30 km.
Từ trên đồi cao nhìn xuống, bản nhỏ với mấy chục nóc nhà sàn khang trang, vững chãi hiện lên giữa khung cảnh núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, mờ ảo trong làn sương sớm nằm dưới chân dãy Giăng Màn trông vô cùng lãng mạn.
Lối lên được người dân trong bản xẻ thành bậc thanh theo chiều dọc của ngọn đồi. Ấn tượng đầu tiên của du khách khi đặt chân đến đây là cảnh quan bản làng ngăn nắp đến lạ.
Nóc nhà này nối nhà kia theo từng cụm, từ dưới sàn nhà ra đến lối đi được dân bản quét dọn sạch sẽ, gọn gàng mỗi ngôi nhà có một vườn rau tự trồng xanh mướt.
Ngồi ở cửa sổ ngôi nhà sàn nào, cũng nhìn được núi và rừng, bởi bao bọc quanh Tà Vờng toàn là núi. Một bức tranh miền sơn cước thanh bình, mộc mạc làm đắm say lòng người.
Núi nơi đây không chỉ là núi, mà những con suối tạo thành dòng thác nhỏ, chảy từ trên đỉnh núi xuống, rồi hòa vào con suối chảy ở phía lưng Tà Vờng. Con suối Tà Leng chảy róc rách hàng ngàn năm nay ngoằn ngoèo uốn khúc ôm lấy bản nhỏ cũng là nguồn nước nuôi cư dân bản địa.
Với rất nhiều các bậc thác nhỏ, những bãi đá lổm nhổm, uốn khúc mềm mại, hai bên suối là những vạt cỏ xanh non, những bụi hoa dại, càng làm cho con suối Tà Leng thêm quyến rũ.
Chẳng phải tự nhiên mà người ta bảo đây là ngôi làng trên mây bởi quanh năm nơi đây luôn chìm trong làn mây bồng bềnh.
Đến với Dộ-Tà Vờng sau chặng đường đầy gian nan, phần thưởng thích đáng cho du khách là được chứng kiến mây trắng bồng bềnh ôm lấy bản làng, vờn quanh núi rừng, khe suối như chốn bồng lai tiên cảnh.
Từ trên cao nhìn xuống, những nếp nhà sàn xinh xắn hệt như những nốt nhạc được viết lên “khung nhạc” của núi rừng.
Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa Nguyễn Bắc Việt cho biết: “Trước đây, có 25 hộ người Mày ở bản Tà Dong ở sâu trong núi, bên kia con suối Tà Leng. Do địa hình dốc, mùa mưa lũ bị xói lở, gây nguy hiểm cho bà con nên năm 2012 chính quyền địa phương và bộ đội biên phòng đã vận động dân bản di chuyển, định cư tại bản mới Tà Vờng.
Đến năm 2019, bản Tà Vờng được sáp nhập với bản Dộ trở thành bản Dộ-Tà Vờng. Hiện bản Dộ-Tà Vờng có 71 hộ người Mày sống quần tụ và còn giữ nguyên nếp sống, phong tục tập quán cổ truyền, chưa bị lai hóa với thế giới hiện đại.
Những lễ hội đặc sắc của người Mày như lễ cúng giang sơn, lễ buộc chỉ cổ tay, lễ cúng cơm mới... vẫn được đồng bào duy trì.
Cứ đến mùa lễ hội, trai gái trong bản lại ăn mặc đẹp, chuẩn bị chu đáo rượu, thịt để già làng làm lễ tế Giàng, trời đất, thần Cu Lôông, thần rừng.
Theo ông Việt, năm 2013, Dự án Bảo tồn thiên nhiên và quản lý bền vững nguồn tài nguyên Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng đã có ý định chọn Dộ-Tà Vờng để phát triển mô hình du lịch cộng đồng.
Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, đến nay, dự án này đã không thực hiện được. Tuy vậy, từ đó đến nay, đồng bào người Mày nơi đây vẫn giữ được tâm thế sẵn sàng để phục vụ khách du lịch khi có điều kiện.
Đặc biệt, từ năm 2019 đến nay, bản Dộ-Tà Vờng đã được huyện Minh Hóa chọn để xây dựng thành bản nông thôn mới và nay đã được quy hoạch đẹp đẽ, ngăn nắp.
Trước đây, người Mày ở bản Dộ-Tà Vờng chỉ biết sống phụ thuộc vào rừng và trồng lúa rẫy theo kiểu nhờ trời. Nay, với sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, họ đã biết trồng rừng, cây ăn quả, chăn nuôi trâu, bò, dê, lợn, gà…để có cuộc sống ổn định hơn.
Cho đến hôm nay Dộ-Tà Vờng vẫn là một bản nghèo, đời sống của người dân còn nhiều khó khăn. Đối với đồng bào người Mày nơi đây, khái niệm làm du lịch cũng vẫn còn rất xa lạ.
Bản Tà Vờng chủ yếu là thuộc tộc người Mã Liềng và Mày của dân tộc Chứt rất hiền hậu mến khách. Trưởng bản Hồ Khiên cho biết, từ lúc chuyển đến bản mới, trẻ em không còn phải bỏ học trong những ngày mưa lũ nữa.
Có một trường tiểu học ở ngay sát chân đồi với sáu lớp, bình quân mỗi lớp có 15 học sinh. Ngay tại bản Tà Vờng cũng có một lớp mẫu giáo cho trẻ con trong bản đến học.
Người Mã Liềng và người Mày ở Tà Vờng vẫn giữ được những lễ hội như lễ cúng giang sơn, lễ buộc chỉ cổ tay, lễ cúng cơm mới…
Già làng Hồ Xếp nói, dù là bản mới nhưng các lễ hội truyền thống đã gắn với dân bản không mất đi. Cứ đến mùa lễ hội, trai gái trong bản ăn mặc đẹp, chuẩn bị chu đáo rượu, thịt để già làng làm lễ tế Giàng, trời đất, thần rừng.
Trong tương lai Dộ-Tà Vờng - Ngôi làng tiên cảnh, nơi giao thoa giữa núi trời với những câu chuyện truyền thuyết mang đậm chất sử thi của người Mày sẽ thu hút khách du lịch trong và ngoài nước.
