Lười yêu, ngại cưới
Nỗi lo nhà cửa, áp lực kinh tế khiến giới trẻ, đặc biệt thế hệ Gen Z (sinh từ năm 1997 đến 2012) lười yêu, ngại cưới, sợ sinh con. Nguyễn Ngọc Anh (quê ở thị xã Phú Thọ) đang làm cho một công ty công nghệ tại Hà Nội.
Dù đã ở tuổi 29 nhưng khi được hỏi về kế hoạch lập gia đình, cô đủng đỉnh cho biết: “Em và bạn trai đều là người tỉnh lẻ lên Hà Nội lập nghiệp nên xác định khi nào có khả năng mua nhà thì mới kết hôn. Bây giờ cả hai đang phải thuê nhà, nếu kết hôn, sinh con mà chưa có chỗ ở ổn định thì rất vất vả.
Em sợ nhất cảnh con cái nheo nhóc, tay xách nách mang đùm nọ, bọc kia mỗi khi chuyển nhà của mấy gia đình trẻ. Cuộc sống độc thân thích ở đâu thì xách vali đến ở ghép phòng cùng các bạn khác, thoải mái, không gánh nặng”, Ngọc Anh chia sẻ.
Còn với Đỗ Hoài Thương (SN 1994, quê Nam Định) hiện làm kế toán công ty du lịch, mức lương 17 triệu đồng/tháng trừ tiền ăn uống, thuê nhà, giao lưu bạn bè thì cũng chỉ để ra khoảng 8 triệu đồng.
“Nếu kết hôn, sinh con mà chồng cũng chỉ thu nhập như vậy thì cuộc sống rất khó khăn. Vì vậy, em chưa có kế hoạch kết hôn. Em nghĩ kết hôn hay không cũng không quan trọng, miễn sao phụ nữ phải độc lập tài chính để có thể tận hưởng cuộc sống mình lựa chọn”, Thương nói.
Số liệu công bố của Tổng cục Thống kê (GSO) cho thấy, hơn 30 năm qua, xu hướng hôn nhân và mức sinh ở Việt Nam thay đổi rất lớn. Tuổi kết hôn tăng mạnh, tỷ lệ kết hôn giảm làm mức sinh giảm một nửa. Cụ thể, từ năm 1989 - 2023, trung bình độ tuổi kết hôn lần đầu của nam là 24,4 và nữ là 23,2 đã tăng lên tương ứng 29,3 và 25,1 vào năm 2023. Tỷ lệ người độc thân có xu hướng tăng nhanh, từ 6,23% năm 2004 lên 10,1% năm 2019.
Hiện, Việt Nam ghi nhận mức sinh giảm mạnh. Năm 2023, ước tính mức sinh là 1,96 con/phụ nữ, giảm thấp nhất trong 12 năm trở lại đây và được dự báo tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo. Xu hướng không muốn hoặc sinh một con đang lan rộng trong các đô thị, nhất là những thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM. Mức sinh cũng giảm rõ rệt, từ 3,8 con vào năm 1989 xuống dưới 2 con vào năm 2023. Giai đoạn 2013 - 2023, trung bình mỗi năm dân số Việt Nam chỉ tăng khoảng 1 triệu người.
Đáng chú ý, tại TPHCM, số liệu thống kê từ báo cáo của GSO hồi tháng 7 cho thấy, độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu là 30,4 - mức kỷ lục tại Việt Nam. Số con trung bình của một phụ nữ thành phố trong độ tuổi sinh đẻ là 1,32.
Hệ lụy của xu hướng này là thiếu hụt nguồn nhân lực trẻ, giảm lực lượng và năng suất lao động, tạo gánh nặng an sinh xã hội.
Gánh nặng mua nhà
Lý giải nguyên nhân ngại cưới, lười sinh của giới trẻ, các chuyên gia của Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) cho rằng, mặc dù có nhiều lý do nhưng chủ yếu bắt nguồn từ vấn đề tài chính.
Theo đó, nỗi lo “cơm áo gạo tiền” bị tác động rất lớn bởi giá nhà. Khi giá nhà ngày một tăng cao, kéo theo giá thuê nhà ở cũng tăng không kém, gây áp lực đến chi phí sinh hoạt của người dân.
“Tiền thuê nhà, sinh hoạt hàng tháng “nuốt” gần hết lương khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ chỉ dám sinh một con hoặc trì hoãn việc sinh con. Thực tế, TPHCM - nơi có giá nhà cao nhất cả nước cũng đang là thành phố có độ tuổi kết hôn trễ nhất và mức sinh thấp nhất cả nước.
Tương tự tại Hà Nội, mặt bằng giá cũng đã tiệm cận 60 triệu đồng/m2, sát mức giá tại TP HCM, khiến độ tuổi kết hôn tại Hà Nội cũng ngày càng cao với mức sinh giảm sút”, đại diện VARS cho biết.
VARS cho rằng, để khuyến khích kết hôn trước tuổi 30 và tăng mức sinh, trên cơ sở tận dụng kinh nghiệm các quốc gia khác, Chính phủ cần triển khai quyết liệt các biện pháp đã có và nghiên cứu, xây dựng chính sách khuyến khích rõ ràng hơn như ưu tiên hỗ trợ mua nhà ở xã hội một lần đối với cặp vợ chồng đã sinh đủ 2 con.
Ngoài ra, Nhà nước nghiên cứu chính sách can thiệp để phát triển nhà ở thương mại vừa túi tiền - chìa khóa giải quyết bài toán ngại kết hôn và lười sinh con. Phân khúc này sẽ do các doanh nghiệp phát triển, dựa trên cơ sở lợi nhuận ở mức độ hợp lý do Nhà nước kiểm soát.
Nguyên Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, để mỗi gia đình có thể sinh được 2 con thì thu nhập 2 người đi làm trong một gia đình phải nuôi được 4 người (2 người lớn, 2 trẻ con).
Chính phủ, doanh nghiệp và người lao động (công đoàn) cần thống nhất nhận thức và giải pháp để gia đình có 2 người đi làm có đủ thu nhập nuôi 2 con. ông Nhân kiến nghị cần chuyển từ quy định lương tối thiểu sang quy định lương đủ sống tối thiểu cho gia đình 4 người.
Các giải pháp cần toàn diện, trong đó thị trường nhà ở cần có tính cạnh tranh, sự hỗ trợ và giám sát của Nhà nước để người lao động có thể thuê hoặc mua nhà với giá chấp nhận được; để nhà ở không trở thành một điều kiện khi kết hôn.
Châu Anh
Báo Lao động và Xã hội số 98
