Đó là những gương mặt mới, không ngờ tới của tình trạng vô gia cư: Người lao động tại Mỹ.
Theo các cuộc phỏng vấn tại các trung tâm tạm trú, tình trạng vô gia cư vốn đã ở mức cao kỷ lục vào năm ngoái, dường như ngày càng tồi tệ hơn đối với những người có việc làm, trong bối cảnh vấn đề nhà ở ngày càng khó khăn đối với người thu nhập thấp.
Thống kê gần đây cho thấy sự gia tăng rõ rệt tình trạng vô gia cư ở nhiều khu vực của Mỹ, bao gồm: Đông Nam Texas (tăng 61% so với một năm trước), đảo Rhode (tăng 35%) và Đông Bắc Tennessee (tăng 20%).
Mặc dù chưa có dữ liệu liên bang về những lao động không có nhà ở, các nhà quản lý trung tâm tạm trú và các tổ chức địa phương đã báo cáo sự gia tăng đột biến về số lượng người vô gia cư mới dù họ vẫn có việc làm. Ví dụ tại Tulsa, nơi có tình trạng vô gia cư tăng 26% trong năm nay, việc thiếu nhà ở giá rẻ được cho là lý do hàng đầu khiến nhiều người rơi vào tình trạng này, vượt các vấn đề về sức khỏe tâm thần và mất việc làm.
“Tôi làm việc 50 giờ mỗi tuần và vẫn rất khó để duy trì cuộc sống”, Aaron Reed, 22 tuổi, nhân viên kho hàng Amazon tại Nashville với mức lương 21 USD/giờ cho biết. Anh trở về chiếc xe Hyundai SUV của mẹ để ngủ cùng chú chó ở ghế sau, trong khi mẹ anh ngủ ở ghế trước.
Giá thuê nhà tăng trong nhiều năm và tình trạng thiếu nhà ở giá rẻ đã khiến một thị trường lao động mạnh mẽ và mức lương tăng cũng không đủ để bù đắp cho áp lực tài chính do lạm phát gây ra.
“Chúng ta đang đẩy người lao động vào tình trạng vô gia cư vì họ không thể chi trả tiền thuê nhà”, Margot Kushel, giám đốc Dự án Sáng kiến Nhà ở và Người vô gia cư Benioff, Đại học California (San Francisco) cho biết. “Công chúng nói chung không xem những người này là vô gia cư bởi họ không dễ được nhận biết như những người chiếm dụng không gian công cộng, người lạm dụng chất kích thích hoặc có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Nhưng đây là thảm họa đang xảy ra ngay trước mắt”.
Mặc dù tình trạng vô gia cư có thể không phải vấn đề trọng tâm trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp tới, chi phí nhà ở cao vẫn tiếp tục là một trong những nguyên nhân chính khiến người dân thất vọng với nền kinh tế.
Một cuộc khảo sát gần đây của CNN cho thấy, chi phí nhà ở là vấn đề kinh tế hàng đầu mà các gia đình phải đối mặt, chỉ sau giá thực phẩm và cao hơn giá xăng dầu, chi phí chăm sóc sức khỏe, khoản vay sinh viên và chăm sóc trẻ em.
Nhiều thành phố và tiểu bang cũng xem vấn đề vô gia cư là một trong những mối quan tâm cấp bách nhất của họ. Tại California, nơi gần 70% người vô gia cư phải lang bạt ngoài đường, Thống đốc Gavin Newsom (D) đã yêu cầu các viên chức dọn dẹp các khu trại của người vô gia cư trong khu vực, nhấn mạnh rằng “đã đến lúc phải hành động khẩn cấp”.
Với những người vô gia cư, lạm phát tiếp tục đóng vai trò lớn. Trong các cuộc phỏng vấn với 30 người vô gia cư có việc làm ở 17 bang gần đây, hầu hết đều cho biết giá thuê nhà quá cao không chỉ đẩy họ rơi vào cảnh vô gia cư mà còn ngăn cản họ tìm được chỗ ở mới.
Deborah Bower, người chăm sóc chó ở San Ramon (California) đã trở thành người vô gia cư từ tháng 10/2023, sau khi các cuộc điều trị ung thư vú tiêu tốn 100.000 USD tiết kiệm của cô. Hiện, cô ngủ trong chiếc SUV nhỏ của mình, đỗ tại bãi đậu xe của rạp chiếu phim hoặc ở các khách sạn giá 95 USD/đêm cùng với chú chó Bean của cô và những chú chó khác mà cô đang trông hộ cho khách hàng.
Nhiều người chia sẻ với Washington Post rằng, họ đang mắc kẹt trong tình thế khó khăn: Kiếm được đủ tiền để đủ điều kiện nhận tem phiếu thực phẩm và các loại hỗ trợ chính phủ khác nhưng không đủ để chi trả tiền thuê nhà. Họ đang nỗ lực tiết kiệm đủ để trang trải tiền thuê nhà, cộng với tiền đặt cọc theo yêu cầu của nơi cho thuê. Tuy nhiên, việc này bị cản trở bởi các chi phí sinh hoạt hàng ngày và điểm tín dụng thấp do các vụ cưỡng chế hoặc hóa đơn chưa thanh toán.
Thêm vào đó, mọi thứ trở nên đắt đỏ hơn khi vô gia cư. Reed, nhân viên kho hàng của Amazon cho biết. Anh và mẹ chi 50 USD/ngày đổ xăng để có thể bật máy điều hòa qua đêm. Không có cách nào để nấu ăn, vì vậy họ chỉ sử dụng thực phẩm đóng gói sẵn hoặc đồ ăn mang về.
Vì không có nước máy, họ phải chi khoảng 80 USD/tháng cho những bình nước đóng chai lớn và trữ trong cốp xe. Họ đã vô gia cư kể từ tháng 10/2023 khi mẹ của Reed phải nhập viện vì Covid-19 và mất việc tại trung tâm thương mại, buộc họ phải rời khỏi khách sạn lưu trú dài ngày sau 7 tháng.
Người phát ngôn của Amazon cho biết, công ty cung cấp các nguồn lực, bao gồm tư vấn, cho các nhân viên đang phải đối mặt với tình trạng vô gia cư và những khó khăn khác.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Nhà ở chung của Đại học Harvard, kỷ lục 12,1 triệu người Mỹ, tương đương 1/4 người thuê nhà, đang chi ít nhất một nửa thu nhập cho tiền thuê nhà và tiện ích khác, khiến họ có nguy cơ bị vô gia cư cao hơn. Trong khi đó, hầu như không có nơi nào tại Mỹ mà một người làm việc toàn thời gian với mức lương tối thiểu có thể đủ khả năng thuê căn hộ một phòng ngủ.
Chính quyền Biden cho biết, đã thực hiện các biện pháp toàn diện để “chấm dứt tình trạng vô gia cư” bằng cách phân bổ hàng tỷ USD cho các phiếu nhà ở khẩn cấp và hỗ trợ tiền thuê nhà, đồng thời tăng nguồn cung cấp nhà ở giá rẻ.
Nhưng các chuyên gia về tình trạng vô gia cư cho rằng, điều đó vẫn chưa đủ để bù đắp chính sách thất bại suốt nhiều thập niên và tình trạng xây dựng nhà ở không đầy đủ. Họ cho biết làn sóng người di cư gần đây cũng làm trầm trọng thêm vấn đề cũng như sự gia tăng đột biến về chi phí thuê nhà sau đại dịch.
Kết quả là khả năng chi trả nhà ở và tình trạng vô gia cư đã trở thành vấn đề đặc biệt căng thẳng trước cuộc bầu cử tổng thống. Tòa án Tối cao Mỹ hồi tháng trước ra phán quyết, các thành phố có thể cấm người dân ngủ ngoài trời, trong công viên, đường phố và các không gian công cộng khác, làm tăng thêm làn sóng quy định hình sự hóa tình trạng vô gia cư.
Ông Donald Trump, ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa đã tuyên bố sẽ tiến xa hơn nữa, bằng cách cấm cắm trại ở thành thị và cấm lập “các thành phố lều trại nơi người vô gia cư có thể được tái định cư”.
Các nhà hoạt động cho rằng, các quy định đó có thể phản tác dụng, khiến người dân càng khó khăn. Thay vào đó, các chính sách nên tập trung vào việc tăng cường hỗ trợ tiền thuê nhà, cải tổ luật phân vùng và sử dụng đất tại địa phương, xây dựng thêm nhà ở cho người thu nhập thấp.
Các chuyên gia cũng cho biết, cần có động thái mạnh mẽ hơn để giúp người dân không bị mất nhà.
Thu Lê (theo Washington Post)
Báo Lao động và Xã hội số 94
